Historia

Parafia w Liszkowie wzmiankowana w 1325 roku. Pierwszy ko­ściół pod wezwaniem Św. Godarda został ufundowany w XIII wieku przypuszczalnie przez Benedyktynów z Mogilna. Pod koniec XIII wieku Liszkowo należało do komesa Mateusza, w 1403 roku do Jaśka. W kolejnych latach  XV wieku do Kunata i skarbnika Stefan. W 1. połowie XVI wieku kolatorem kościoła był starosta Dybowski, Piotr Zagajewski. W 1578 roku świątynia czasowo w rękach protestantów. Na przełomie XVI/XVII wieku biskup kujawski reaktywował parafię katolicką w Liszkowie. Obecny kościół pw. Św. Anny został wzniesiony w miejscu wcześniejszych, w 1713 roku. Po 1713 roku otrzymał barokowe i rokokowe wyposażenie. Kościół był kilkakrotnie remontowany w 2. połowie XIX wieku (dobudowa zakrystii i kruchty południowej), następnie w 1956 roku, oraz w latach 1956-1958 i 1993-1994.

Opis

Kościół wolnostojący, orientowany, usytuowany w południowej części wsi Liszkowo na niewielkim wzniesieniu. W otoczeniu kościoła od strony południowej budynek pogrzebowy i ramowa dzwonnica. Po stronie północno-zachodniej plebania. Ogrodzony obszar przykościelny ze strodrzewiem, z wejściem od wschodu, od lokalnej drogi Złotniki Kujawskie - Gniewkowo. Bryła kościoła zwarta na rzucie wydłużonego prostokąta złożona z większej nawy i mniejszego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium, o konstrukcji zrębowej wzmocniony lisicami, a wieża  o słupowo-ramowej, przybudówki szachulcowe. Całość na ceglanym i kamienno-ceglanymi fundamencie. Świątynia jednonawowa, trójprzęsłowa z kaplicami bocznymi tworzącymi układ pseudo transeptu. Całość nakrytych dachami siodłowymi o pokryciu ceramicznym. Stronę zachodnią nawy akcentuje prostopadłościan wieżowy nakryty dachem namiotowym, przechodzącym w iglicę obity blachą ocynkowaną. Po wschodniej stronie nawy dostawione od północy i południa, mniejsze prostopadłościenne kaplice z dachami dwuspadowymi. Od strony północo-wschodniej przy prezbiterium mała, prostopadłościenna szachulcowa zakrystia nakryta dachem pulpitowym, od południa przy nawie o analogicznej konstrukcji mała kruchta boczna. Okna w elewacjach prostokątne zamknięte łukiem odcinkowym. Elewacja zachodnia - frontowa - jednoosiowa, z wejściem głównym w strefie pod wieżowej, stopniowo zwężająca się ku górze, z wieżą o pionowych ścianach wtopioną w kalenicę nawy. Całość elewacji oszalowana deskami w układzie pionowym. Elewacja południowa - sześcioosiowa, o analogicznie oszalowanych ścianach, wzmocniona pomiędzy oknami nawy i bocznych - belkowymi lisicami. Kaplica ze szczytem o obniżonej kalenicy z dachem dwuspadowym wtopionym we wschodnią połać dachu nawy przy prezbiterium. Na drugiej osi od zachodu mała szachulcowa kruchta z wejściem bocznym zawieszona małym szczytem, nakryta dachem dwuspadowym. Stronę zachodnią zamyka masyw wieży. Elewacja wschodnia - jednoosiowa z gładką częścią prezbiterialną. Od północy w narożu prezbiterium i wschodniej ściany kaplicy - jednoosiowa, parterowa, szachulcowa zakrystia, nakryta dachem pulpitowym. Elewacja północna - trzyosiowa, analogicz­na do elewacji południowej za wyjątkiem szachulcowej zakrystii z wysuniętym w kierunku północnym małym przedsionkiem. Ściany oszalowane i wzmocnione jak elewacja południowa. Wnętrze kościoła skomunikowane głównym wejściem w elewacji frontowej przez kruchtę w strefie pod wieżowej do nawy. Z kruchty, wejście przez aneks, w części południową na klatkę scho­dową i na chór muzyczny. Wnętrze nawy szersze od prezbiterium ze stropem płaskim, z widoczną ramową konstrukcją i przęsłami ścian, nakryte stropem płaskim, z podciągami. W zakrystii strop belkowany. Od strony zachod­niej ponad głównym wejściem, drewniana empora organowa wsparta na dwóch drewnianych kolumnach. W części środkowej klasycystyczny prospekt organowy. Kaplice otwarte do nawy nawiązujące w swoim układzie do transeptu. W środkowym przęśle nawy, w ścianie południowej przejście do kruchty bocznej z wyjściem na zewnątrz. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, dwuprzęsłowe z przejściem w ścianie północnej do zakrystii, oddzielone od nawy tęczą na której rzeźbiona grupa Ukrzyżo­wania.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Krzysztof Bartowski, Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 19.12.2014 r.

Bibliografia

• Karta ewidencyjna, Kościół parafialny pw. Św. Anny, Liszkowo, oprac. Winter P., 1994, Archiwum Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Bydgoszczy oraz Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V, Warszawa 1884, s. 324-325.
• Kozierowski S., Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań 1934, s. 107.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. XI : Dawne województwo bydgoskie, z. 8: Powiat inowrocławski, Warszawa 1979, s. 37-38.
• Parucka K., Raczyńska-Mąkowska, Katalog zabytków województwa bydgoskiego, s.169, Bydgoszcz 1997.
• Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. Województwo bydgoskie 5, cz. 2, s. 326, Warszawa 1997.