Historia

Kościół w Lisewie (niem. Liessau) powstał ok. 1350 roku, prawdopodobnie stanowił rozbudowę kaplicy wymienionej w 1316 r. w akcie nadania wsi. Ceglaną podmurówkę wieży wykonano w końcu XIV w. Podobnie należy datować zachowaną formą szczytu wschodniego. W XVII w. kościół był silnie zniszczony, w dokumentach z 1647 r. wymieniany był jako ruina, a w 1669 r. nadal nie odprawiano w nim nabożeństw. W czasie prac remontowych zachodnią ścianę kościoła przebudowano od wnętrza w ryglu. 18 stycznia 1818 r. silna wichura zniszczyła hełm wieży, w tym samym roku został naprawiony i obniżony (data „1818” na chorągiewce wieńczącej hełm). Kolejne prace budowlane miały miejsce w 1836 r. (remont zakrystii, dachu, wieży i portalu głównego), w 1853 r. (remont wschodniego szczytu i pokrycia dachu); w 1883 r. wymieniono częściowo więźbę dachową wg projektu inspektora budowlanego Loebell'a z Malborka.

Po wojnie, w 1974 r. oczyszczono z farby olejnej strop i zdjęto tynki z wewnętrznych glifów okiennych, w 2010 r. wykonano remont dachu i konstrukcji drewnianej wieży.

Parafia erygowana na pocz. XIV w. (ok. 1310?), reerygowana 16.06.1979 r.

Opis

Kościół wraz z przykościelnym cmentarzem położony w północnej części wsi, po wschodniej stronie głównej wiejskiej drogi Tczew-Lichnowy. Kościół wolno stojący, orientowany.

Gotycka świątynia została wzniesiona na planie prostokąta, bez wydzielonego prezbiterium; do wschodniej części północnej ściany przylega prostokątna zakrystia, przy zachodniej ścianie kwadratowa wieża. Bryła kościoła zwarta, nakryta wysokim dachem dwuspadowym, schodzącym pulpitowo na zakrystię; wieża o charakterystycznej i urozmaiconej formie wtopiona w korpus.

Kościół murowany z cegły w wątku gotyckim, na kamiennym cokole; pn. i wsch. ściana zakrystii z cegły maszynowej w wątku krzyżowym, górne kondygnacje wieży drewniane, zachodnia ściana nawy jest postawiona w konstrukcji ryglowej od zewnątrz obmurowanej. Dach kryty dachówką holenderką, hełm wieży blachą; więźba dachowa drewniana (nad korpusem głównym odeskowana półotwarta więźba dachowa).

Elewacje ceglane (wieży w górnej partii drewniane), mury zwieńczone fryzem, opięte schodkowymi przyporami; okna, blendy i portale ostrołukowe w większości z glifami. Elewacja wschodnia (szczytowa) opracowana symetrycznie: szczyt wysoki, dwustopniowy, z trzema osiami podwójnych blend, w osiach skrajnych blendy wypełnione tylko do linii dachu, powyżej ażurowe. Elewację zachodnią prawie w całości zajmuje kwadratowa wieża, w przyziemiu murowana, na osi rozglifiony, ostrołukowy portal; wyższe kondygnacje drewniane, zwężające się ku górze i zwieńczone ośmioboczną izbicą z hełmem zakończonym iglicą,

Wnętrze jednoprzestrzenne, salowe. W narożach kruchty podwieżowej widoczne drewniane słupy konstrukcyjne oparte na kamiennej podstawie.

Zachowane bogate wyposażenie kościoła m.in. gotycka rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z końca XV w., późnogotycki witraż, rzeźby barokowe z ołtarza głównego z 1 poł. XVIII wieku.

Obiekt dostępny, zwiedzanie po wcześniejszym umówieniu w biurze parafialnym w Lisewie Malborskim.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 09.10.2014 r.