zespół d. dworu starościńskiego - Zabytek.pl
Adres
Leżajsk, Adama Mickiewicza 20a
Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. leżajski, gm. Leżajsk (gm. miejska)
Zachował cechy rozplanowania barokowego. Ulokowany w sąsiedztwie miasta lokacyjnego, na krawędzi skarpy miejskiej, jest ważnym elementem układu urbanistycznego.
Historia
Zespół dworski tzw. dworu starościńskiego w Leżajsku powstał w l. 1760-1770 z inicjatywy starosty leżajskiego Józefa Potockiego. Dwór i oficyny wzniesione zostały częściowo na XVII-wiecznych piwnicach wcześniejszej siedziby, istniejącej w tym miejscu od poł. XVI w. Zespół złożony z dworu i czterech oficyn pozostał własnością Potockich do 1932 r., kiedy to został zakupiony przez miasto z przeznaczeniem na państwowe gimnazjum i częściowo przebudowany. Zespół pełnił funkcję oświatową aż do pocz. XX., kiedy to przeszedł kapitalny remont w l. 2006-2007 i zmienił funkcję na muzeum.
Opis
Zespół dworski usytuowany jest w południowej części obecnego miasta Leżajska, w pobliżu rynku i zespołu kościoła farnego, na wschodniej krawędzi skarpy miejskiej.
Dwór wybudowany jest frontem równolegle do ulicy, poprzedzony obszernym dziedzińcem, z oficynami ramującymi parami jego front. Klasycystyczny dwór wzniesiono na rzucie prostokąta z dobudówka od pn. która wraz z później dobudowaną częścią od pd. tworzą formę alkierzy. Jego podpiwniczoną, parterową, prostopadłościenną bryłę przekryto dachem mansardowym i urozmaicono od frontu facjatą z dachem dwuspadowym i poprzedzającym ją tarasem wspartym na czterech filarach oraz flankującymi ją niewielkimi lukarnami. Facjatę i dwie lukarny umieszczono także po wsch. stronie. Budynek wymurowano z cegły, dach pokryto dachówką ceramiczną.
Elewacja frontowa jest trzynastoosiowa, symetryczna z facjatą dekorowaną czterema pilastrami i tarasem wspartym, na czterech toskańskich filarach, oraz skrajnymi osiami odciętymi przez toskańskie pilastry. Elewacja tylna jest symetryczna w zasadniczym korpusie. Alkierze i elewacje boczne rozplanowano nieregularnie. Całość obiega gzyms kordonowy.
Wnętrze zaprojektowano w układzie dwutraktowym, z holem i sienią na osi.
Cztery oficyny: pn.-wsch., pn.-zach., pd.-wsch. i pd.-zach. to niewielkie, parterowe budynki (za wyjątkiem oficyny pd.-zach., która jest częściowo podpiwniczona), wybudowane na rzucie prostokątów, dwie z dobudówkami, z cegły na rzucie prostokąta, o prostopadłościennych bryłach przekrytych dachami czterospadowymi, pokrytymi dachówką ceramiczną. Rytm nadają elewacjom pilastry spięte u góry gzymsem wieńczącym.
Budynki i park dostępne dla zwiedzających, zagospodarowane jako ośrodek konferencyjny z hotelem.
Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 22.10.2014 r.
Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).
Rodzaj: dwór
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_ZE.3612