To przykład renesansowego kościoła zbarokizowanego w oszczędny sposób wg rozwiązań stosowanych w 2 poł. XVII w. przez północnowłoskich budowniczych. Kościół także o wartościach artystycznych.

Historia

Parafia w Lewinie Kłodzkim wzmiankowana w latach 1340-1350. Kościół od poł. XVI do ok. 1620 r. okresowo przejmowany przez protestantów. Przez nich zbudowany w latach 1574 lub 1576 obecny kościół murowany. Wzniesiony przez Melchiora Neumanna w stylu zapóźnionego gotyku, z oszkarpowanymi prezbiterium, nawą i wieżą przy prezbiterium, w której przyziemiu zakrystia. Kościół oddany katolikom ok. 1620 r. W 1681 r. prezbiterium sklepione, a w 1697 r. podwyższona wieża i nakryta nowym hełmem. W latach 1698-1699 r. kościół przebudowany w stylu wczesnego baroku przez północnowłoskiego budowniczego Como z Bystrzycy Kłodzkiej. Zachowane prezbiterium. Przedłużona nawa, wbudowany w nią chór muzyczny połączony z bocznymi emporami. Do wieży dostawiony murowany przedsionek, a do korpusu nawowego trzy drewniane kruchty. Korpus kościoła nakryty jednym dachem. W 1698 r. wykonana przez malarza Fickerta z Dusznik polichromia ścienna (przedstawienia świętych i patronów Czech). Balustrady drewnianych empor ozdobione malowidłami o tematyce nawiązującej do Ewangelii. Ten malarski wystrój kościoła częściowo o cechach sztuki ludowej. W 1707 r. remontowane wieża lub jej hełm, w 1714 r. odnowiona fasada kościoła, a w 1729 r. wzniesiona z inicjatywy lewińskich kupców bławatnych przybudówka przy prezbiterium zawierająca nową zakrystię, a na piętrze oratorium dla kolatorów. Przed 1739 r. wymurowana kruchta przy pn. elewacji nawy. Kolejna renowacja fasady kościoła przeprowadzona w r. 1732, a cały kościół odnowiony w 1780 r. Fasada podwyższona, zbudowany nowy szczyt. W 1797 r. wyremontowane wieże oraz wzniesiona na dachu nawy nowa sygnaturka. W końcu XIX w. wykonana polichromia dekoracyjna wnętrza kościoła (w stylu historyzmu). Kolejne remonty kościoła przeprowadzone w latach: 1885, po 1928 i po 1936 r.. W czasie ostatniego z nich konserwowana przez wrocławskich malarzy Liebicha i Schneidera polichromia wnętrza kościoła. Usunięta polichromia dekoracyjna z końca XIX w. i wykonana nowa, w nawiązaniu do lokalnej sztuki 1 ćw. XIX w., późnego baroku z elementami wczesnego neoklasycyzmu (wić akantu, rozety kartusze, płyciny z dekoracją ornamentalną). Kościół remontowany w 2007 r.

Opis

Kościół usytuowany na wzniesieniu ponad miastem, w miejscu bronionym od zach., od strony urwiska. Otoczony cmentarzem wydzielonym od zach. wysokim, kamiennym murem z końca XVII w. W murze tym przebite szczelinowe okna obserwacyjne lub strzelnicze zwrócone ku traktowi do Nachodu. Kościół orientowany, murowany, tynkowany. Węższe prezbiterium z przyporami zamknięte trójbocznie, oświetlone ostrołucznymi oknami (w odcinkowo zamkniętych niszach). Nawa prostokątna, z przyporami, osłonięta wraz z prezbiterium wspólnym dachem z sygnaturką z hełmem. Wieża dostawiona do prezbiterium od pn., czworoboczna, z przyporami, ze zróżnicowanymi otworami, nakryta baniastym hełmem z latarnią. Od pd. dobudowana do zamknięcia prezbiterium przybudówka z oratorium na piętrze nakryta dachem przechodzącym w ośmioboczną kopułę. Wystrój elewacji kościoła wielokrotnie przekształcany. Otwory rozmieszczone w osiach lub mijankowo, prostokątne lub zamknięte półkoliście. Fasada jednoosiowa, szeroka, z trójkątnym szczytem. Elewacje korpusu kościoła oraz wieży zwieńczone profilowanym gzymsem koronującym. Okna prezbiterium w częściowo odsłoniętych spod tynku, kamiennych profilowanych obramieniach. Otwory w korpusie kościoła, w tym główny portal w kamiennych obramieniach listwowych. Prezbiterium nakryte sklepieniem konchowym z lunetami pokrytym w całości polichromią w formie wici akantu. Nawa z drewnianym chórem muzycznym nakryta stropem z fasetami. Podniebie łuku tęczowego ozdobione płycinami z rozetami, a przyłucza łuku tęczowego także komponowaną wicią akantu. Na stropie trzy obramione plafony, jeden centralny z rozetami i dwa skrajne z przedstawieniami figuralnymi, w tym z wizerunkiem Św. Michała Archanioła. Nisze okienne zdobione płycinami z dekoracją ornamentalną. Wyposażenie kościoła złożone z: barokowego, architektonicznego ołtarza głównego z dwiema bramkami (ok. 1710-1720, 1854), z dwóch późnobarokowo-rokokowych ołtarzy, Św. Antoniego Padewskiego i Św. Jana Nepomucena (1772), z wczesnobarokowej ambony (1691) oraz z prospektu organowego (firma Schlag & Synowie ze Świdnicy, 1885).

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 24-11-2015 r.