Ponadto zachowały się bardzo plastyczne, renesansowe płyty nagrobne z postaciami kobiecymi z rodziny von Bees oraz ołtarz główny wykonany przez rzeźbiarza Hermanna Fischera z Nysy.

Historia

Kościół w Lewinie Brzeskim zbudowany został w XIV wieku. W 1534 roku przejęty został przez protestantów i w ich rękach pozostał aż do 1998 roku, kiedy to Parafia Ewangelicka w Brzegu przekazała najpierw w użyczenie, a następnie w 2011 na własność Gminie Lewin Brzeski. W latach 1586 i 1633 kościół był uszkodzony z powodu pożarów. Za pierwszym razem ucierpiało prezbiterium (odbudowa w 1593), natomiast za drugim razem spaliła się wieża. Podczas jej odbudowy ok 1660 roku przeprowadzono również prace przy nawie kościoła, wtedy też postawione zostały dwukondygnacyjne, drewniane empory. Na początku XVII wieku z fundacji ówczesnego proboszcza i rodziny von Bees w pracowni Hermanna Fischera powstało wyposażenie kościoła obejmujące ołtarz główny i prawdopodobnie rzeźby z grupy Ukrzyżowania. Podczas działań wojennych kościół został zniszczony, a w latach 70-tych zaprzestano jego użytkowania i stopniowo popadał w ruinę. Obecnie świątynią opiekuje się młodzież z pobliskiego Gimnazjum.

Opis

Kościół pw. św. Piotra i Pawła znajduje się w południowej części miasta, w bezpośredniej bliskości Rynku. Położony jest na placu za linią zabudowy zachodniej pierzei rynkowej. Od południowego zachodu sąsiaduje z pałacem, w którym obecnie mieści się gimnazjum; a od strony północno-zachodniej widoczne są wieże kościoła parafialnego. Świątynia jest orientowana, murowana z cegły, oskarpowana i otynkowana. Składa się z dwuprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą i szerszej od niego, prostokątnej nawy, do której od północy i południa dobudowano kruchty. Kruchta południowa jest dwukondygnacyjna i w niej znajduje się wejście na empory. Od strony północnej do prezbiterium dobudowane zostały: nieco wysunięta na wschód, czworoboczna wieża oraz, znajdująca się pomiędzy nią a kruchtą północną, zakrystia. Po stronie zachodniej kościoła znajduje się dobudówka, w której mieszczą się schody prowadzące na chór muzyczny oraz dobudowana w 1730 roku kaplica grobowa. Kościół nakryty jest dachami siodłowymi o różnej wysokości kalenicy (wyższej nad nawą, niższej nad prezbiterium), z połacią dachową prezbiterium przechodzącą nad zakrystię. Dobudówki przykryte są dachami pulpitowymi, a wieża nakryta jest ostrosłupowym hełmem. Na szczycie pomiędzy nawą a prezbiterium znajduje się wieżyczka na sygnaturkę. Elewacje są gładko otynkowane, artykułowane otworami okiennymi zamkniętymi ostrołukowo lub odcinkiem łuku. Elewacja zachodnia zwieńczona jest trójkątnym szczytem z esownicowymi spływami, w niej znajdują się trzy blendy. Na elewacji południowej znajduje się zegar słoneczny. Prezbiterium kościoła nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W nim znajduje się drewniany, trójkondygnacyjny ołtarz główny wykonany przez Hermanna Fischera (1613) z następującymi po sobie scenami Ostatniej Wieczerzy, Ukrzyżowania, Zmartwychwstania oraz Wniebowstąpienia i rzeźbą pelikana w zwieńczeniu, stalle i renesansowe płyty nagrobne m.in. kobiet z rodziny v. Bess. Wzdłuż bocznych ścian nawy znajdują się dwukondygnacyjne, drewniane empory (1660), pomiędzy którymi umieszczony został, nadwieszony chór muzyczny. Kamienny ołtarz pierwotnie znajdujący się w kaplicy przeniesiony został do kościoła parafialnego.

Zabytek dostępny. Przekazany Gminie Lewin Brzeski; kościołem opiekuje się młodzież z pobliskiego gimnazjum.

Oprac. Aleksandra Ziółkowska, OT NID w Opolu, 7.05.2015 r.