Stanowi unikatowy obiekt w skali regionu.

Historia

Dokładna data budowy synagogi nie jest znana, pierwsza wzmianka o obecnej synagodze pochodzi z 1746 r. Budynek miał charakter obronny, przylegał do wału miejskiego i był elementem wzmacniającym system fortyfikacji miejskich. Po 1838 r. synagoga została przebudowana, w 2. poł. XIX w. wykonano nowe szczyty, zmieniono ich dotychczasową płyną linię w prostą, zmieniono pokrycie dachu z gontu na dachówkę ceramiczną a także wystrój wnętrza. W 1942 r. w synagodze urządzono magazyn, świątynia uległa dewastacji, usunięto wyposażenie wnętrza: rokokowe żyrandole, żelazne, kute kraty, bimę, , rozebrano też dobudówki przy elewacji pd.-zach. i pn.-zach., przegniło i zawaliło się wiązanie dachowe. W r. 1957 rozpoczęto prace remontowe przy synagodze, będącej już w stanie ruiny. W trakcie prac, trwających w l. 1960-63 i 1972 powrócono do jej wyglądu sprzed przebudowy, tj. podwyższono wieżyczkę, przywrócono faliste, oprofilowane szczyty, nieco zmieniono formę rozebranych w czasie II wojny przybudówek. W synagodze, remontowanej ze środków państwowych urządzono galerię wystawową. Kolejne remonty obiektu wykonano w l. 1981 i 1991.

Opis

Budynek synagogi usytuowany jest w centrum miasta, na wschód od rynku, w jego przekątniowym bloku zabudowy, u zbiegu ulic Berka Joselewicza i Stanisława Moniuszki, na krawędzi wzgórza miasta lokacyjnego. Wybudowana na rzucie zbliżonym do prostokąta, jako obiekt jednoprzestrzenny, z dostawioną w pd.-wsch. narożniku okrągłą wieżą i dobudówkami od pd. Masywna bryła, jednokondygnacyjna, wzmocniona dwuuskokowymi szkarpami w narożach i jednouskoowymi pośrodku dłuższych ścian, w zasadniczej części przekryta dachem dwuspadowym, ujętym w ozdobne szczyty ze spływami wolutowymi, zaakcentowana została smukłą, cylindryczną wieżą z dachem stożkowym. Prostopadłościenna, dwukondygnacyjna, mieszcząca kiedyś na piętrze salę modlitewną dla kobiet, przybudówka przekryta została zadaszeniem w postaci połączonych trzech dachów dwuspadowych z trzema szczytami od frontu. Synagogę wymurowano z kamienia rzecznego i łupanego z niewielkim dodatkiem cegły ceramicznej, z której wyprofilowano wnęki okienne, dachy pokryto blachą zakładkową. Elewacja frontowa, pd. zwieńczona szczytem ze spływami i pięcioma wazami, w dolnej części w przybudówce z prostokątnymi otworami, rozmieszczonymi w sześciu osiach i dwu kondygnacjach oraz trzema ozdobnymi szczytami. Elewacja pn. rozplanowana symetrycznie, z dwoma smukłymi, zakończonymi półkoliście, oknami w głębokich ościeżach, szkarpa pomiędzy nimi, zakończona od góry ozdobnym szczytem. Dłuższe elewacje: pn. i pd. z trzema analogicznymi oknami, od pn. dodatkowo niskie okna w przyziemiu.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 30-09-2015 r.