Świątynia położona na Spiszu.

Historia

Pierwsze informacje o parafii w Łapszach Wyżnych pochodzą z ok. 1655 r., z czasu ponownej rekatolizacji Spisza. Wg wizytacji kanonicznej bpa Zsigraya z 1700 r., we wsi istniała uprzednio drewniana cerkiew unicka. Patronat nad parafią sprawowali panowie Niedzickiego Zamku. Pierwszym wzmiankowanym plebanem był Krzysztof Rolzeński (od 1698 r.). Dzierżawcami dóbr łapszańskich była wówczas rodzina Joanelli (Giovanelli) de Toluano. W drewnianej świątyni były wówczas trzy ołtarze: śś. Piotra i Pawła, Najśw. Marii Panny i św. Mikołaja. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1759 r., staraniem ówczesnego proboszcza Szymona Gorylewicza (Gorlelewicza), pochodzącego z pobliskiego Kacwina. Fundatorem kościoła był Jan Joanelli de Toluano, ostatni z rodu dzierżawiących klucz dunajecki w latach 1683-1776 (zgodnie z inskrypcją fundacyjną zachowaną w głównym ołtarzu). Prace budowalne i wystrój wnętrza ukończono w 1776 r. W latach 60. XX w. gontowe pokrycie dachu zastąpiono blachą. Remont miał miejsce w latach 2001-2005.

Opis

Kościół położony jest w zachodniej części wsi, na wysokiej terasie, opadającej na południu ku potokowi Łapszańskiemu. Świątynia nazywana jest perłą rokoka na Spiszu. Kościół orientowany, mury zewnętrzne ujmują masywne szkarpy. Jednonawowy, trójprzęsłowy, z jednoprzęsłowym, węższym prezbiterium zamkniętym apsydą. Korpus na rzucie prostokąta. Po północnej stronie prezbiterium znajduje się prostokątna zakrystia, po południowej stronie kwadratowa kruchta. Od frontu (zachód) znajduje się wieża na rzucie kwadratu, z przedsionkiem w przyziemiu. Wieżę nakrywa wysoki hełm. Dachy korpusu są siodłowe, o oddzielnych kalenicach. Świątynia jest murowana z kamienia, tynkowana. Dachy są pokryte blachą. Więźba dachowa jest drewniana, krokwiowo-stolcowa. Wyposażenie wnętrza jednolite, rokokowe z lat 1760-1776. W ołtarzu głównym znajduje się obraz patronów kościoła św. św. Piotra i Pawła. Widoczna jest ambona o bogatej dekoracji snycerskiej. Chrzcielnica jest kamienna, z drewnianą pokrywą, barokowo-ludowa. Kościół otacza murowane z kamienia ogrodzenie, tynkowane. Od wschodu i zachodu znajdują się dwie bramki flankowane walcowatymi słupkami. Brama w północnej części ogrodzenia posiada duży, arkadowy otwór przejścia o łuku odcinkowym górą. Wieńczy go tympanon z krzyżem i sterczynami po bokach. W obręb ogrodzenia wchodzi mały budynek dawnej kostnicy. Na terenie przykościelnego cmentarza znajduje się kilka grobów plebanów i kolatorów kościoła.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Stanisław Kołodziejski, NID OT Kraków, 01.10.2014 r.