Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 1 - Zabytek.pl

grodzisko, st. 1


grodzisko VII – poł. X w. Kurza Góra

Adres
Kurza Góra

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. kościański, gm. Kościan

Grodzisko w Kurzej Górze stanowi pozostałość wczesnośredniowiecznego grodu z czasów plemiennych.

Warownia ta jest przykładem niewielkiego ośrodka grodowego, zarządzanego przez jednego z wielu w południowo-zachodniej rubieży Wielkopolski naczelników-wodzów. Wybudowany olbrzymim nakładem pracy i materiału, po stosunkowo krótkim okresie funkcjonowania, około 2 poł. X w. stał się „ofiarą” przebudowy struktury organizacyjno-osadniczej państwa wczesnopiastowskiego objawiającej się unicestwieniem organizacji społecznej podbitych wspólnot plemiennych, między innymi poprzez zniszczenie ośrodków dotychczasowej władzy - grodów. Dziś znacznie zniwelowane, pierwotnie potężne obwarowania spięte w system drewniano-ziemnych umocnień lokują ten gród w grupie najlepszych rozwiązań ówczesnej sztuki fortyfikacyjnej. Wartość naukową miejsca podnosi też fakt powtórnego, znacznie późniejszego wykorzystania tego miejsca pod nową siedzibę lokalnego wielmoży.

Usytuowanie i opis

Gród wzniesiony został w terenie nizinnym, w rozlewiskach Obry, pośród łąk, niegdyś silnie podmokłych, zabagnionych, a obecnie osuszonych dzięki wybudowanemu w końcu XIX w. Kanałowi Kościańskiemu Obry, od którego koryta, po zachodniej stronie, dzieli je dziś zaledwie 30 m. Grodzisko znajduje się ok. 2 km na południowy-wschód od Kościana i 400 m na południe od wsi Kurza Góra.

Grodzisko składa się z kilku elementów, prawdopodobnie nie jednoczasowych: 1) z owalnego stożka otoczonego szerokim wałem (nr 1), 2) z drugiego wału (nr 2) obiegającego poprzedni i przerwanego w północno-wschodniej części, 3) z półksiężycowatego przedwala dolegającego od zachodu do wału nr 2, 4) ze zniszczonego wału nr 3 otaczającego przedwale oraz 5) z dookolnej fosy (?) - obniżenia mieszczącego się między wałem nr 2 i przedwalem. Zatem pierwotny obiekt z czasów plemiennych to kolisty gród otoczony fosą z niemal prostokątnym podgrodziem. Całość założenia (rozbudowanego grodziska wklęsłego) posiada wymiary ok. 130 x 105 m. Gród stożkowaty stanął na wcześniejszym grodzie wykorzystując jego potencjał obronny. Podstawa stożka posiada średnicę ok. 55 m, a zachowana wysokość nie przekracza 1 m. Wszystkie wały znacznie zniwelowane do wysokości od 0,5 - 1,5 m ponad otaczający teren, ponad 10 metrowej szerokości. Otaczające obwałowania fosy są w znacznym stopniu zasypane, ale jeszcze widoczne. Aktualnie teren grodziska porasta gęsta trawa.

Historia

Przed wybudowaniem grodu, funkcjonowała tutaj, na przełomie epoki brązu i żelaza (pomiędzy 700 a 500 r. p.n.e.), osada otwarta bądź grodzisko (?) kultury łużyckiej. Na jej miejscu, w fazach B-C wczesnego średniowiecza, w okresie przed 800 r. n.e. do około 950 r. n. e., istniało w tym miejscu grodzisko wklęsłe z podwójnym wałem. Można przypuszczać, że dwuczłonowy obiekt nie powstał jako inwestycja jednoczasowa, lecz był rozbudowywany. Zniszczony w okresie ekspansji państwa wczesnopiastowskiego, nie został odbudowany i wprzęgnięty w organizację terytorialną nowotworzonego państwa. Po blisko 300 latach, w 2 poł. XIII w., powrócono tu lokując nową siedzibę pańską na gródku stożkowatym wzniesionym na gruzach dawnego grodziska plemiennego. Przypuszcza się, że 6 kwietnia 1296 r. Władysław Łokietek wydając 2 dokumenty pod Kościanem przebywał właśnie w gródku w Kurzej Górze.

Stan i wyniki badań

Na grodzisku dwukrotnie prowadzono badania sondażowe. W roku 1983 badania weryfikacyjne w postaci eksploracji dwóch niewielkich sondaży o wielkości ok. 1 m2 każdy, prowadzono w obrębie gródka stożkowatego i wału wewnętrznego (nr 1). Podczas tych badań, w warstwie I znaleziono brakteat brandenburski z XIII w. oraz niżej liczne fragmenty naczyń z przewagą silnie obtaczanych naczyń stalowo-szarych datowanych na fazy E-F wczesnego średniowiecza. W obrębie warstw ziemnych zarejestrowano także poziom bruku kamiennego. Badania z roku 1988 r., o nieco większym zasięgu, koncentrowały się na skłonie wału zewnętrznego (nr 2) w zachodniej części grodziska. Podczas eksploracji wykopu sondażowego o wymiarach 10 x 3 m ustalono, że był to wał gliniano-ziemny wzmocniony prawdopodobnie płaszczem kamiennym. Badany odcinek wału nie posiadał wyraźnej konstrukcji drewnianej poza luźnymi fragmentami drewna oraz znalezionej w spągu jądra wału szczątkowej konstrukcji o wielkości 1,5 x 0,5 m w postaci cienkich równolegle ułożonych dranic poprzecinanych poprzecznie zalegającymi palikami. Zewnętrzny stok wału, na styku z domniemaną fosą wzmacniany był pionowo wbitymi palami o średnicy 5-10 cm. Podczas eksploracji nawarstwień pozyskano zarówno ceramikę kultury łużyckiej, jak i wczesnośredniowieczną ze starszych (z faz B-C) i młodszych jego faz (z faz E-F) oraz liczne fragmenty kości zwierzęcych, a także dwustożkowaty przęślik gliniany, wiór krzemienny i fragment figurki antropomorficznej.

Obiekt dostępny.

oprac. Elżbieta Wyrwińska, Pracownia Terenowa w Trzebinach OT w Poznaniu, 29-10-2015 r.

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_30_AR.21622, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_AR.3274390