Ośrodek ten spełniał ważne funkcje obronne i administracyjne dla okolicznych ziem.

Usytuowanie i opis

Grodzisko usytuowane jest na północnej i środkowej części rozległego wzgórza kemowego, położonego około 200 m. na wschód od miejscowości Krzeczkowo. Na południowej części wspomnianego wzgórza rejestrowane są ślady osady przygrodowej. Wzgórze graniczy od zachodu z doliną przepływającej nieopodal rzeki Niereśli, zaś z pozostałych stron pierwotnie otoczone było terenami podmokłymi. Obecnie w otoczeniu zabytku dominuje krajobraz rolniczy.

Grodzisko zajmuje powierzchnię ok. 0,5 ha i obecnie ma postać stożkowatego wyniesienia o owalnym narysie. Stromo ukształtowane zbocze czytelnie wyznacza granicę obiektu w jego północnej części. Od południa granica ta została zniwelowana, do czego przyczyniło się rolnicze użytkowanie terenu. O intensywnej orce świadczą silnie podcięte miedze wyznaczające granice działek. Powierzchnia majdanu grodziska jest lekko wklęsła, a jego krawędzie są zaakcentowane słabo widocznym w terenie wałem. W obrębie majdanu znajduje się prostokątne podwyższenie terenu - zarys fundamentu XIX-wiecznego dworu, który jako siedziba władz lokalnych funkcjonował do około 1920 r.

Historia

Badania archeologiczne prowadzone na grodzisku w Krzeczkowie ujawniły pozostałości intensywnego osadnictwa. Najwcześniej datowane ślady zagospodarowania terenu związane są z osadnictwem wczesnośredniowiecznym, które funkcjonowało przypuszczalnie w ciągu VIII-IX w. Tutejszy gród zbudowany został stosunkowo późno, na podstawie badań archeologicznych okres jego funkcjonowania datuje się na XIII-XIV w.

Gród w Krzeczkowie zbudowany został w XIII w. i funkcjonował najprawdopodobniej do połowy XIV w. Odkryte w trakcie wykopalisk ślady zwęglonych konstrukcji drewnianych mogą świadczyć o jego gwałtownym zniszczeniu na skutek pożaru lub najazdu. Teren dawnego grodu zasiedlony został ponownie w okresie nowożytnym , kiedy to wybudowano w tym miejscu dwór związany z folwarkiem należącym do plebana goniądzkiego. Funkcjonowanie tego ośrodka dóbr kościelnych wspominane jest kilkakrotnie w zachowanych dokumentach archiwalnych z XVII i XVIII w. W Archiwum Państwowym w Białymstoku zachował się opis „…Kościoła y probostwa Goniądzkiego…”, opatrzony datą 20 września 1782 r., i przedstawiający szczegółowy stan stojących tu budynków. Poświadczona jest archeologicznie przebudowa tego założenia, która miała miejsce po pożarze, który miał miejsce po 1784 r. Przyjmuje się, że gród w Krzeczkowie dał początek ośrodkowi miejskiemu w Goniądzu. Istnieją również przypuszczenia, że w Krzeczkowie funkcjonował pierwotnie również kościół parafialny, przeniesiony następnie do Goniądza. Nazwa Pisarowa Góra utworzona została od funkcjonującej w tym miejscu w końcu XIX i pocz. XX w. siedziby miejscowej gminy.

Stan i wyniki badań

Prace archeologiczne na stanowisku prowadzone były w latach 1999 - 2000 przez M. i M. Karczewskich z Uniwersytetu w Białymstoku oraz w 2003 r. przez A. Andrzejewskiego z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.

W trakcie wykopalisk przeprowadzonych w 1999 i 2000 r. natrafiono na nieliczne pozostałości osady wczesnośredniowiecznej i ślady osadnictwa z okresu nowożytnego. Najważniejszym odkryciem stały się ślady spalonego, drewnianego budynku mieszkalnego. W obrębie reliktów jednej z należących do niego izb odsłonięte zostały pozostałości pieca kaflowego. Do budowy tego pieca wtórnie użyta została średniowieczna cegła ”palcówka”, a także kafle płytowe zdobione różnymi przedstawieniami, w tym herbem Lubicz. Charakter tego budynku, oraz wewnętrzny podział pomieszczeń ściśle odpowiadały opisowi rezydencji plebana goniądzkiego z 1782 r.

Badania z 2003 r. dostarczyły pierwszych informacji pozwalających nieco naświetlić historię funkcjonującego w tym miejscu wczesnośredniowiecznego grodu. Mimo odnotowanych, rozległych zniszczeń śladów starszego osadnictwa spowodowanych przez intensywne zagospodarowanie tego terenu w czasach nowożytnych, udało się zarejestrować pozostałości konstrukcji związanych z fortyfikacjami grodowymi. W wykopach archeologicznych udało się odsłonić relikty fosy grodowej o szerokości 5 m i zachowanej głębokości 1 m, a także relikty wewnętrznej, drewnianej konstrukcji wału. Stwierdzone zostały dwie fazy budowy wału, którego młodsze założenie zostało wyraźnie powiększone w stosunku do pierwotnego. Obie konstrukcje zawierały podobne rozwiązania techniczne - zewnętrzna i wewnętrzna ich krawędź wzmacniana była elementami drewnianymi, ułożonymi na przemian techniką przekładkową, a przestrzeń pomiędzy nimi wypełniała ubita glina. Zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny stok wału umocniony był brukiem kamiennym. Stok zewnętrzny był dodatkowo stabilizowany wbitymi u podstawy drewnianymi słupami. Pozostałości drewna były zwęglone, co jest dowodem na zniszczenie fortyfikacji grodowych na skutek pożarów. Rekonstruowany obwód fortyfikacji zamykał owalny obszar o wymiarach około 70x80 m. Pozyskane w trakcie badań fragmenty naczyń glinianych pozwalają datować gród w Krzeczkowie na okres od XIII do połowy XIV w.

Teren grodziska należy do Skarbu Państwa.

Oprac. Michał Sekuła, OT NID w Warszawie, 16-11-2015 r.