Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

obóz koncentracyjny Kraków - Płaszów - Zabytek.pl

obóz koncentracyjny Kraków - Płaszów


krajobraz kulturowy 1942 r. Kraków

Adres
Kraków

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków

Niemiecki nazistowski obóz pracy i koncentracyjny Plaszow był jednym z trzech obozów koncentracyjnych założonych przez władze niemieckie III Rzeszy na terenie Generalnego Gubernatorstwa.

Osadzano w nim głównie więźniów żydowskich i polskich. Obóz został utworzony przez Niemców w październiku 1942 r. w Krakowie na terenie dwóch dawnych cmentarzy żydowskich, położonych w dzielnicy Wola Duchacka. Powstał jako obóz pracy (Zwangsarbeitslager - ZAL) i był przeznaczony dla kilku tysięcy więźniów – Żydów ze zlikwidowanego w marcu 1943 r. krakowskiego getta. W latach 1943–1944 osadzono tu część Żydów z likwidowanych gett w Bochni, Tarnowie, Wieliczce, Rzeszowie, Przemyślu oraz z obozu pracy w Szebniach. W lipcu 1943 r. Niemcy na terenie obozu utworzyli obóz pracy wychowawczej dla Polaków. Przetrzymywano w nim mieszkańców Krakowa oraz ofiary pacyfikacji miejscowości podkrakowskich.

W styczniu 1944 r. ZAL został przekształcony w obóz koncentracyjny (Konzentrationslager Plaszow bei Krakau – KL Plaszow). W 1944 r. KL Plaszow był także obozem przejściowym dla Żydów z Węgier, kierowanych do KL Auschwitz. Od wiosny 1944 r. trafiały do niego również transporty więźniów z ewakuowanych obozów w dystryktach lubelskim i radomskim. Z KL Plaszow wywożono transporty więźniów do obozów pracy i koncentracyjnych.

Szacuje się, że przez cały okres funkcjonowania obozu więziono w nim ponad 30 tys. osób, a liczba ofiar zamordowanych w obozie oceniania jest na ok. 5 tys. Największą grupę stanowią Żydzi - ofiary likwidacji krakowskiego getta oraz złapani na tzw. aryjskich papierach, przeznaczeni na śmierć podczas selekcji dokonywanych w obozie. Na terenie obozu rozstrzeliwano również więźniów z krakowskiego więzienia przy ulicy Montelupich, Polaków, Żydów i osoby innej narodowości. Egzekucje i pochówki odbywały się w trzech miejscach straceń: obok starego cmentarza oraz na terenie dwóch dawnych szańców artyleryjskich, zwanych H-górka i C-dołek.

W szczytowym okresie rozwoju obozu (połowa 1944 r.) liczba więźniów wynosiła ponad 20 tys., a na jego terenie znajdowało się ok. 200 obiektów: baraki więźniarskie i produkcyjne, zabudowania gospodarcze, budynki infrastruktury obozowej, domy i mieszkania zajmowane przez załogę. Teren obozu obejmował wtedy 80 ha.

W sierpniu 1944 r. zaczęła się likwidacja KL Plaszow. Niemcy rozpoczęli wywożenie więźniów i infrastruktury obozowej (części baraków, wyposażenie warsztatów itp.). 14 stycznia 1945 r. ostania grupa ok. 600 więźniów KL Plaszow wyruszyła pieszo w kierunku KL Auschwitz.

Od 19 stycznia do końca 1945 r. na terenie obozu stacjonowała Armia Czerwona, pustosząc poobozowy teren. Po jej wyjściu obóz stał się dostępny dla każdego, a proces dewastacji postępował.

W 2002 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie zachowane tereny poobozowe (ok. 50% pierwotnej powierzchni obozu) wraz z Szarym Domem (zachowanym budynkiem administracyjnym Cmentarza Żydowskiego Gminy Krakowskiej, a następnie budynkiem administracyjnym i więzieniem obozowym) zostały wpisane do rejestru zabytków (nr A-1120 z 24.10.2002).

W latach 2016-2018 na zlecenie Muzeum Historycznego Miasta Krakowa na terenie obozu przeprowadzono badania archeologiczne mające na celu rozpoznanie zachowanych reliktów architektonicznych i topografii byłego obozu. Wyniki prac zostaną uwzględnione w trakcie przygotowania upamiętnienia historii KL Plaszow.

Bibliografia

  • Kotarba, R. 2009. Niemiecki obóz w Płaszowie (1942-945), Warszawa-Kraków: IPN.
  • Kotarba, R. 2012. Niemiecki obóz w Płaszowie 1942-1945. Przewodnik historyczny, Kraków:IPN (możliwe do pobrania: https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/35650,Ryszard-Kotarba-Niemiecki-oboz-w-Plaszowie-19421945-Przewodnik-historyczny-wydan.html ).
  • Bednarek, M.; Karski, K.; Śmietana, M. Miejsce Pamięci KL Plaszow. Raport za okres 2016-2017, Kraków: MHK (możliwe do pobrania: http://www.mhk.pl/aktualnosci/miejsce-pamieci-kl-plaszow-raport-za-okres-2016-2017 ).

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Pracownia .

Rodzaj: krajobraz kulturowy

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_KK.1773