Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Kraków - Kopiec Kościuszki z otoczeniem - Zabytek.pl

galeria zdjęć obiektu Kraków – Kopiec Kościuszki z otoczeniem

Kraków - Kopiec Kościuszki z otoczeniem

Pomnik Historii 1820 - 1823 Kraków

Adres
Kraków

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków

Zespół Kopca Tadeusza Kościuszki w Krakowie wraz z kaplicą bł.Bronisławy, fortem nr 2 „Kościuszko” i Aleją Jerzego Waszyngtona stanowią zespół zabytkowy o najwyższych walorach historycznych, kompozycyjnych i krajobrazowych.

Kopiec Kościuszki jest dokumentem polskiego patriotyzmu, woli przezwyciężenia klęski rozbiorów, determinacji w ochronie narodowej tożsamości, świadectwem kultu Naczelnika Insurekcji, który przywdziewając krakowską sukmanę symbolicznie wprowadził chłopów - kosynierów w szeregi świadomych obrońców ojczyzny i obywateli. Jest doskonałym dziełem inżynierii, a zarazem charakterystycznym i znaczącym dla Krakowa elementem krajobrazu kulturowego. Fortyfikacje Twierdzy Kraków reprezentowane przez fort nr 2 „Kościuszko” wraz z dziełami towarzyszącymi są cennymi zabytkami europejskiej architektury militaris, a zarazem złożonym i wielowątkowym świadectwem historii Polski w dziewiętnastym stuleciu.

Historia

Tadeusz Kościuszko, Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie insurekcji w 1794 r., wcześniej generał wojsk polskich, uczestnik wojny w obronie Konstytucji 3 Maja w 1792 oraz uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych (1775-1783) jest jednym z tych bohaterów narodowych, których faktyczne, ogromne zasługi, zostały jeszcze pomnożone w legendach. Stał się symbolem walki o niepodległość Polski i demokrację w Stanach Zjednoczonych. Jako „Naczelnik w sukmanie” i autor Uniwersału Połanieckiego był patronem obywatelskich dążeń polskich chłopów, stał się postacią symboliczną dla ruchu ludowego. Przez cały okres zaborów Tadeusz Kościuszko zajmował miejsce w panteonie wielkich Polaków, jako wzór niezłomności, zwycięzca z pod Racławic, orędownik ludu, spersonifikowany i powszechnie rozpoznawany symbol dążeń niepodległościowych. Wawelski pogrzeb Tadeusza Kościuszki, który miał miejsce 22-23 czerwca 1818 r. był uroczystością i demonstracją narodową, elementem przełamywania nastroju klęski po upadku nadziei na odrodzenie Polski wiązanych z Napoleonem. Potrzeba uczczenia pamięci bohatera narodowego a zarazem stworzenia symbolu dążeń niepodległościowych legła u podstaw decyzji o sypaniu Kopca. Forma pomnika nawiązywała do krakowskich przedhistorycznych kopców - mogił legendarnych władców Krakusa i Wandy, z którymi wiązano początki państwowości. Kopiec usypano w latach 1820-1823. Został zlokalizowany na wzgórzu bł. Bronisławy, dominującym nad Krakowem, świetnie widocznym z Wawelu. Powstała w ten sposób romantyczna kompozycja krajobrazowa trwale wpisana w panoramę Krakowa. Od samego początku był to symbol patriotyzmu i wspólnoty narodu polskiego, pozbawionego przez zaborców własnej państwowości. Jego usypanie było wynikiem ofiarności wszystkich warstw społecznych, uczestniczących zarówno w powszechnej składce, ogłoszonej na łamach prasy we wszystkich zaborach, jak i w samym akcie sypania. Usypany przez wszystkich kopiec, stał się zatem własnością narodową i uważany był za ostatni skrawek niepodległej Polski.

W połowie XIX wieku, w związku z przekształceniem Krakowa w nadgraniczną twierdzę, austriackie władze wojskowe zajęły cały ten teren wzgórza łącznie z kopcem i kaplicą bł. Bronisławy. Na skutek protestów i petycji, które dotarły nawet do cesarza Franciszka Józefa I kopiec, mimo że znalazł się w centrum fortyfikacji Twierdzy, został oddany Komitetowi Budowy Kopca Kościuszki, który od początku istnienia kopca dbał o  jego zachowanie. Kopiec nieprzerwanie był udostępniony wszystkim chętnym do zwiedzania codziennie od wschodu do zachodu słońca, za wyjątkiem okresów wojny i innych względów militarnych. Niezwykłość sytuacji podkreśla fakt, iż jedno z najokazalszych dzieł obronnych Twierdzy, zbudowany w latach 1850-56, fort cytadelowy nr 2, był zaprojektowany tak, iż wchłonął w swą strukturę kopiec - pomnik, a w oficjalnej nomenklaturze Twierdzy został nazwany Fortem nr 2 „Kościuszko”. Zatem nazwisko polskiego bohatera narodowego znalazło miejsce w nomenklaturze habsburskiej warowni. Pomnik-mogiła pozostał celem patriotycznych pielgrzymek Polaków ze wszystkich zaborów oraz symbolicznym tłem dla uroczystości, odbywających się na krakowskich Błoniach. W czasie II wojny Niemcy planowali zniszczenie Kopca, jako oczywistego symbolu polskości, lecz zamiaru nie zrealizowali. W 2 połowie XX w. część zabudowy fortecznej została zdewastowana. W wyniku działań konserwatorskich obecnie w forcie organizowane jest muzeum Tadeusza Kościuszki, prezentowane są wystawy związane z kopcem, dążeniami niepodległościowymi oraz z historią Twierdzy Kraków.

Opis

Kopiec Tadeusza Kościuszki wraz z fortem nr 2 „Kościuszko” zlokalizowany jest na Wzgórzu bł. Bronisławy we wschodniej części Pasma Sowińca, będącego jednocześnie najbardziej na zachód wysuniętym wzniesieniem Garbu Tenczyńskiego. Wzgórze położone jest na prawym brzegu Wisły, w odległości ok. 3 km od centrum Krakowa. Jego wysokość wynosi 300 m n.p.m. Na Kopiec, ze Zwierzyńca, prowadzi Aleja Waszyngtona, droga jezdna obsadzona alejowo drzewami, historyczna droga forteczna i dawny trakt komunikacyjny. Kopiec jest budowlą ziemną, usypaną z lokalnych ziem lessopodobnych. Bryła kopca ma formę stromego, ściętego stożka o wysokości 34 m (szczyt znajduje się 134 m nad poziomem Wisły) i średnicy u podstawy ok. 80 m. Kubatura to 64 134 m3, a całkowita powierzchnia stoków - ok. 6000 m2. Jedynym elementem konstrukcyjnym kopca jest ponad dwudziestometrowej długości pień sosny, wyznaczający wewnętrzną oś budowli. Oprócz ziemi pochodzącej ze Wzgórza bł. Bronisławy niezwykle istotnym ideowo budulcem była ziemia przywieziona z ważnych pól bitew: spod Racławic, Maciejowic, Dubienki, Szczekocin, a także ziemia z pól bitwy pod Saratogą i Yorktown, włożona do Kopca w 150. rocznicę podpisania Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Stoki kopca pokrywa trawa. Korpus opleciony jest podwójną ślimacznicą przecinających się ścieżek o łącznej długości ok. 1 km i szerokości ok. 1 m, wyłożonych kostką granitową na podsypce piaskowej. Na szczycie znajduje się platforma widokowa o średnicy ok. 8,5 m, otoczona kamienną, tralkową balustradą. Pośrodku platformy umieszczono kilkusetkilogramowy, granitowy głaz z inskrypcją „Kościuszce”, przywieziony znad potoku Bystrego w Kuźnicach koło Zakopanego. Kopiec usytuowany jest w centrum zabudowań fortecznych, jednak zachowuje autonomiczność. Jego odrębność podkreślono ceglanym murem 7-metrowej wysokości i średnicy ok. 90 m, który podcinając skarpy kopca, pełni zarazem funkcję jego muru oporowego. Od strony zachodniej w mur została wkomponowana neogotycka kaplica bł. Bronisławy wzniesiona według projektu Feliksa Księżarskiego. Bezpośrednio przy kaplicy znajduje się wejście na kopiec. Kaplica jest budowlą murowaną z cegły. W apsydzie neogotycki, drewniany ołtarz z obrazem przedstawiającym modlącą się bł. Bronisławę i Trójcę Świętą, sygnowany - Dobyschowsky, 1860 r. Architektura fortu utrzymana jest w stylistyce dojrzałego historyzmu, w formach neogotyckich i neorenesansowych. Fortyfikacje są częściowo murowane z cegły, częściowo ziemne. Umocnienia miały narys zbliżony do sześcioboku. Czoło fortu, od strony zachodniej, stanowiły trzy potężne bastiony, połączone skazamatowanymi kurtynami. Od wschodu umieszczony został dwukondygnacjowy blok koszarowy, zaakcentowany na osi kaponierą i flankowany dwoma mniejszymi bastionami w typie „puntone”, które łączyły się z murem oporowym kopca za pośrednictwem wewnętrznych kaponier szyjowych (północnej i południowej).

Rodzaj: dzieło architektury i budownictwa

Materiał budowy:  ziemne, ceglane

Forma ochrony: Pomnik Historii

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_PH.15423