Historia

Towarzystwo Jezusowe założone w 1534 r przez Ignacego Lojolę skupiało ludzi wszechstronnie wykształconych a różniący go od innych zakonów ślub bezwzględnego posłuszeństwa papieżowi czynił zeń sprawne narzędzie kontrreformacji. Jezuici po przybyciu do Krakowa osiedlili się w 1579 przy kościele Św. Szczepana, później uzyskali Kościół św. Barbary. Ciasnota użyczonego im kościółka utrudniała prowadzenie działalności duszpasterskiej na odpowiednio szeroką skalę. Zrodziło to potrzebę stworzenia większej siedziby na nowym miejscu.

Po pozyskaniu (w 1595) możnego fundatora w osobie Zygmunta III Wazy ruszyły prace przygotowawcze. Wykupiono ziemię, zwożono materiały a architekt-jezuita Józef Britius zaczął kreślić pierwsze szkice zabudowań -domu profesów oraz kościoła.

Patronat monarchy i aspiracje, żeby budowla stała się głównym kościołem Jezuitów w Polsce sprawiły, że powstał obiekt większy i bardziej monumentalny niż pierwotnie zakładano. Rozpoczęte w 1597 (wmurowanie kamienia węgielnego) prace posuwały się na tyle sprawnie, że w1605 kościół był już niemal gotowy. Brakowało tylko kopuły i części sklepień. Kopułę ostatecznie ukończono w 1619r (pierwsza próba przesklepienia z 1610r zakończyła się niepowodzeniem). Od tego czasu aż do uroczystej konsekracji w 1635 prowadzono przy obiekcie głównie prace dekoratorskie i wykończeniowe.

Pożar gmachu kolegium w r.1719 uszkodził także kościół; spłonęły wiązania dachowe i częściowo wyposażenie wnętrza. Prowadzone w następnych latach prace remontowe nie wpłynęły znacząco na wygląd kościoła. W roku 1722 Jezuicki rzeźbiarz Dawid Heel wykonał zaprojektowane przez Kacpra Bażankę ogrodzenie placu. Ogrodzenie składające się z połączonych kratą postumentów z 12 wielkimi posągami apostołów rozebrano w 1959 raku ze względu na zły stan zachowania (zastąpione zostały XX-wiecznymi kopiami dłuta Kazimierza Jęczmyka). Heel wykonał także figury czterech świętych jezuickich w dolnych częściach fasady oraz zapewne cztery drewniane posągi u podstawy kopuły a Bażanka zaprojektował ołtarz główny (1725). Zniesienie przez papieża Klemensa XIV w r.1773 zakonu Jezuitów zapoczątkowało trwający pół wieku proces stopniowej dewastacji kościoła. Sytuacja poprawiła się w 1824, kiedy przeniesiono tutaj parafię ze zburzonej kolegiaty Wszystkich Świętych.

Opis

Kościół jest zbudowany na planie prostokąta o długości ponad dwukrotnie przekraczającej szerokość , w który wpisana została forma krzyża łacińskiego, utworzonego przez krótkie prezbiterium zakończone półkolistą absydą , równie krótki i szeroki transept (nawę poprzeczną) oraz szeroką nawę główną. Do nawy otwierają się rozległymi arkadami trzy pary identycznych kaplic połączonych miedzy sobą przejściami; tak rozplanowany korpus przedni daje się wpisać w formę kwadratu. Całości dopełniają przylegające do prezbiterium zakrystia z przedsionkiem (od północy_ i kaplica (od południa) oraz niewielki składzik za absydą. Dwukondygnacyjna fasada z dolomitu przypomina rzymski kościół Santa Susana Carla Maderny, ale są w niej też echa fasady głównego kościoła jezuickiego Il Gesu w Rzymie. Cechą, która różni kościół krakowski od jego pierwowzorów są przede wszystkim proporcje: w stosunku do swej szerokości nawa, transept i prezbiterium są tutaj znacznie wyższe niż w świątyniach rzymskich. Różna niż w Gesu jest także kopuła. Początkowo projekt przewidywał czaszę w formie połowy kuli lecz Trevano wysmuklił ją nadając jej przekrój półeliptyczny charakterystyczny dla rozwiązań barokowych.

Właścicielem obiektu jest Parafia Wszystkich Świętych

Kościół jest otwarty dla zwiedzających:

Miesiące letnie IV-X wtorek-sobota 9.00-17.00

Miesiące zimowe XI-III wtorek-sobota 11.00-15.00

Niedziele i Święta 13.30-17.30

W czwartki odbywają się pokazy wahadła Faucault’a: 10.00.11.00,12.00 (największe wahadło w Polsce)

W kościele często odbywają się różnorakie koncerty.

Oprac. Grzegorz Młynarczyk, OT NID w Krakowie