przez rozrastające się miasto. Parcela jest częścią obszaru dworskiego, który w średniowieczu stanowił część królewskich zwierzyńców, a w czasach nowożytnych przytykał do monarszych ogrodów na Półwsiu Zwierzynieckim.

Historia

Dwór Łowczego, zwany w przeszłości także Pańską Karczmą, wyróżniał się w lokalnej panoramie. Nazwa wiąże się z niepotwierdzoną tradycją, według której budynek był siedzibą królewskiego łowczego. W źródłach pojawia się jako „pałac”, „dwór folwarczny norbertanek” i „kamienica na gruncie klasztornym”. Dwór został zbudowany w latach 1644-1646 przez D. i K. Kasprzyckich, na mocy przywileju danego im przez zwierzynieckie norbertanki. W budynku scalono dwa wcześniejsze obiekty, stanowiące pierwotnie własność Herburtów i Ligęzów, wykupioną przez Norbertanki. W latach 60. XVII w. dwór został rozbudowany przez F. Bieńczyckiego (zachowana data 1664). Posesja przechodziła zmienne koleje własnościowe, należąc do Niewiarowskich, Mieleckich i Miklaszewskich. W połowie XVIII w. właścicielem dworu był krakowski jurysta Franciszek Miklaszewski, po którym dwór - w 1760 - ponownie przejęły norbertanki (był to efekt starań przedsiębiorczej ksieni Petroneli Poniatowskiej). W 1777 w pałacu stacjonowali oficerowie rosyjscy, a w 1794 wojsko pruskie. Budynek remontowano w latach 70. XVIII w. oraz na początku XIX w. (w latach 1801-1802, na polecenie ksieni Węgrowskiej). Kolejne prace wykonano w połowie XIX w. oraz po roku 1906. W XIX w. mieściła się tu karczma, a na początku XX w. urządzono w budynku fabrykę „wódek słodzonych”. W 1914 zabudowania folwarczne padły ofiarą pożaru. Od 1922 działała w Dworze Łowczego fabryka odczynników chemicznych. W latach 1931-1933 norbertanki przekazały budynek parafii Najświętszego Salwatora na Zwierzyńcu. W 1982 parafia wydzierżawiła dwór wydawnictwu Znak, które przeprowadziło generalny remont (poprzedzony wnikliwymi badaniami konserwatorskimi).

Opis

Murowany, piętrowy budynek z gankiem i facjatą od frontu. Na elewacji frontowej inskrypcja DK KK 1646. Z elementów kamieniarki XVII-wiecznej zachował się główny portal i część sklepienia w sieni. Opis dworu z 1800 mówi o istnieniu elewacji ogrodowej „za sienią”, ośmiookiennej (a więc obejmującej całą długość elewacji) „galerii z tarcic”, piętrowej, opatrzonej z obu stron schodami łączącymi kondygnacje galeryjne. Nie jest wykluczone, że konstrukcja taka istniała już w XVII w., dając mieszkańcom możliwość odpoczynku. W XIX w. galerię zastąpiono murowaną, parterową przybudówką, być może uzupełnioną drewnianym półpiętrem. Warto zwrócić uwagę, na zmianę poziomu gruntu. Na planie kołłątajowskim wyraźnie widoczne są dwa koliste stopnie przed gankiem, których dziś już nie ma. W XVII w. teren musiał być niżej o ok. 80 cm. Budynek był wolnostojący o czym świadczą zachowane na piętrze uszate obramienia okienne i istniejące na całej wysokości naroży boniowania. To co na mapie kołłątajowskiej wygląda na boczne skrzydła, w inwentarzu z 1800 opisano: izby z drzewa starego w węzeł, dachem pobite”. Z początku XIX wieku pochodzą zachowane sklepienia, stropy belkowe i polichromie na I piętrze. Nie dysponujemy żadnymi przekazami ikonograficznymi, ale wyniki analizy historyczno-architektoniczej potwierdzają, że w następnych latach Dwór Łowczego nie został przekształcony w swej bryle. Ogród oraz przyległe (zabudowane i niezabudowane działki) to część historycznego folwarku norbertanek w Półwsiu Zwierzynieckim. Po 1982 w ogrodzie wybudowano oficynę mieszczącą zakład poligraficzny. W przeszłości ogród musiał mieć charakter ozdobny. Widać to na tzw. Planie kołłątajowskim, który przekazuje nam układ obszernego ogrodu z założoną w czworokąt, obsadzoną drzewami aleja oraz - w dalszej perspektywie - stawy, z których jeden, zwany Stawem Zwierzynieckim, miał wyjątkowo duże rozmiary.

Zabytek dostępny po uzgodnieniu z administratorem.

Oprac. OT NID w Krakowie, 12.11.2014 r.