szpital ubogich, ob. archiwum - Zabytek.pl
szpital ubogich, ob. archiwum
Adres
Kraków, Sienna 16
Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. Kraków, gm. Kraków
Pieczę nad nim sprawuję Archiwum Narodowe w Krakowie, sukcesor zasłużonych instytucji, o różnych nazwach, a identycznej funkcji.
Historia
Budynek archiwum to dawny szpital ubogich pw. św. Rocha. Został wzniesiony w latach 1759-1761 z fundacji archiprezbitera kościoła Mariackiego Jacka Łopackiego, jako przytułek, pobożne dzieło parafii mariackiej. Zaprojektował szpital Franciszek Placidi. W czasie konfederacji barskiej (1768) budynek zajęli Rosjanie na szpital wojskowy; również w 1790 władze Krakowa urządziły w nim szpital. W okresie autonomii, po gruntownym remoncie i adaptacji, był użytkowany przez Kasę Oszczędności Miasta Krakowa. Po przeniesieniu Kasy do nowego gmachu przekazano go (etapami) archiwum miejskiemu (Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa). Najpierw, od 1887 część pomieszczeń parteru, od 1891 całość kondygnacji, od 1906 całość budynku. W 1896 Komisja Archiwalna Magistratu zaakceptowała przygotowany przez architekta miejskiego Stefana Żołdaniego plan przebudowy wnętrza budynku, w którym miały się mieścić Archiwum oraz Muzeum Miejskie. W latach 1904-1910 trwał remont kamienicy. W piwnicy znajdował się magazyn zbiorów archiwalnych, na parterze sala Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, dwie sale rękopisów, sala zbiorów Ambrożego Grabowskiego, sala Archiwum Legionów i Naczelnego Komitetu Narodowego, sala Senatu Rzeczypospolitej Krakowskiej. W budynku znajdowała się także siedziba Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. W 1952 archiwum miejskie włączono je w strukturę istniejącego od 1936 Archiwum Państwowego, sukcesora dawnego Archiwum Ziemskiego (od 1918), utworzonego w 1878 jako Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie. Dziś w budynku mieści się część magazynów, czytelnia i pomieszczenia administracyjne.
Opis
Narożna kamienica przy zbiegu ulic Siennej i św. Krzyża, jest piętrowym budynkiem o skromnej, słabo artykułowanej dekoracji ścian, nakrytym mansardowym dachem z ozdobnymi lukarnami. Stojąca na narożniku budynku figura św. Rocha przypomina o pierwotnym przeznaczeniu kamienicy. Do wnętrza prowadzi wejście obramione prostym, kamiennym portalem. W środku zachował się wewnętrzny dziedziniec ze studnią, pochodzącą prawdopodobnie z czasów budowy kamienicy, oraz modernistyczna rzeźbą-fontanną, wykutą w 1929 z czerwonego piaskowca. To „Krak walczący ze smokiem‟ autorstwa Franciszka Kalfasa (1898-1968), członka Zrzeszenia Artystów Plastyków „Zwornik‟.
Obiekt dostępny tylko w części (pracownia, hall, administracja), w godzinach pracy Archiwum.
Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20.03.2015 r.
Rodzaj: budynek użyteczności publicznej
Styl architektoniczny: barokowy
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.190497, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.407314