Prezentuje dobrze zachowaną renesansową formę z gotyckimi reliktami. Walory architektury podkreśla malownicze położenie w zabytkowym parku nad jeziorem.

Historia

Już w średniowieczu na miejscu obecnego zamku istniała warownia należąca do książąt pomorskich. Pod koniec XV w. książę Bogusław X ofiarował zamek w Kragu swojemu rycerzowi Adamowi von Podewils za uratowanie życia w bitwie rozegranej w 1475 r. przez wojska książęce z mieszczanami Koszalina. Ówczesna siedziba Podewilsów miała formę murowanego domu (a być może nawet wieży mieszkalnej) usytuowanego na majdanie otoczonym murami obronnymi i fosą. Zamek ten służył Podewilsom aż do schyłku XVI w. Około 1580 r. ówczesny właściciel Krągu przystąpił do przebudowy zamku na nowożytną rezydencję. Po rozebraniu gotyckiej wieży do poziomu piwnic, wzniesiono nową, trzykondygnacyjną prostokątną budowlę o wymiarach 14,6 x 24,7 m z narożnymi okrągłymi wieżami. Przypuszcza się że budowla ta nakryta była pogrążonymi dachami, ukrytymi za attyką wieńczącą elewacje. Wnętrze rozwiązane zostało w układzie dwutraktowym z asymetrycznie usytuowaną, przelotową sienią. Około połowy XVII w. zamek podwyższono o jedną kondygnację, którą nakryto dwoma dwuspadowymi dachami o szczytach wieńczących elewacje boczne. Do elewacji północnej dobudowano ryzalit wychodzący w stronę jeziora. Położony nieopodal zamku kościół przekształcono w stylu barokowym, dobudowując od wschodu rodowe mauzoleum. W 1860 r. właścicielem zamku został Hugo von Loen, a wkrótce potem - dyplomata Karl Wilhelm von Riepenhausen. Z inicjatywy żony tego ostatniego zamek został w latach 1898-1899 powiększony od strony jeziora o nowe skrzydło, dobudowane do starej elewacji północno-zachodniej. Wnętrza wyposażono w stylowe meble obrazy i rzeźby. W 1945 r. olbrzymia rezydencja została splądrowana. Po wojnie mieściła się tu siedziba nadleśnictwa, a następnie szkoła, która funkcjonowała tu do 1956 r. W 1960 r. zamek został przejęty przez Łódzkie Zakłady Chemiczne z przeznaczeniem na dom wczasowy, który jednak nie powstał ze względu na brak środków. W 1973 r. obiekt przekazano Wojewódzkiemu Zarządowi Dróg Publicznych w Koszalinie, a w 1992 r. Urzędowi Miasta i Gminy w Polanowie. W 1995 r. sprzedano zamek prywatnemu właścicielowi, który do 2000 r. wykonał gruntowny remont budowli połączony z jej adaptacją na hotel.

Opis

Zamek w Krągu położony jest w zachodniej części wsi, na południowym brzegu jeziora Zamkowego, ok. 100 m od głównej drogi wiejskiej. Elewacją frontową zwrócony jest w kierunku południowo-wschodnim. Na wschód od zamku rozciąga się park, a na południe, przy drodze położony jest kościół - mauzoleum rodu von Podewils.

Zamek składa się z późnorenesansowego korpusu głównego na rzucie prostokąta z kolistymi wieżami na narożach oraz z dobudowanego od strony jeziora neorenesansowego skrzydła, przylegającego równolegle do korpusu i ciągnącego się w kierunku południowo-zachodnim.

Obie części zamku są silnie wyodrębnione w jego bryle. Zamek jest budowlą podpiwniczoną. Korpus czterokondygnacyjny, z równymi mu wysokością, cylindrycznymi wieżami na narożach, zwieńczonymi kopulastymi hełmami. Nakryty dwoma równoległymi dachami dwuspadowymi o szczytach nad elewacjami bocznymi. Skrzydło o silnie rozczłonkowanej, malowniczej bryle dwukondygnacyjne, w partii trzech ryzalitów - trójkondygnacyjne, nakryte dachami dwuspadowymi (nad ryzalitami poprzecznymi do głównej kalenicy). W połaciach dachowych liczne lukarny. Na obu końcach skrzydła parterowe pawilony o płaskim dachu.

Zamek wzniesiony z cegły, i otynkowany, mury zewnętrzne piwnic - częściowo z kamienia polnego (granitu). Dachy kryte dachówka karpiówką. Wnętrza na ogół przekryte współczesnymi stropami masywnymi. Nad częścią piwnic zachowane sklepienia kolebkowe, na parterze starszej części dwuprzęsłowe sklepienie krzyżowe w sieni oraz kolebkowe z lunetami w innym pomieszczeniu. W nowszej części, w jednym z wnętrz 2. piętra - drewniane pseudosklepienie kolebkowe.

Elewacje starej części zamku skromne, z oknami ujętymi w obramienia z uszakami. Fasada siedmioosiowa z głównym wejściem pośrodku. Elewacje boczne dwuosiowe, z parami szczytów wolutowych, podzielonych gzymsami i zwieńczonych sterczynami w formie kolczastych kul. Elewacje skrzydła asymetryczne i nieregularne, z trzema ryzalitami o różnej głębokości i odmiennej formie architektonicznej, zwieńczonymi przez wolutowe szczyty. Najszerszy z ryzalitów, usytuowany na osi starej części zamku, na wysokości dwóch dolnych kondygnacji opięty trzema szkarpami, na trzeciej przepruty trzema półkoliście zamkniętymi otworami wychodzącymi na balkon-galerię. Południowo-wschodnia elewacja skrzydła ujęta po bokach w dwa ryzality zwieńczone szczytami. W pozornym ryzalicie od strony korpusu głównego usytuowane wejście do nowszej części rezydencji. Obramienia okienne elewacji skrzydła ukształtowane na wzór okien korpusu.

Układ wnętrz korpusu w dużym stopniu oryginalny, dwutraktowy, na parterze z przelotową sienią, nieco przesuniętą z osi w kierunku południowo-zachodnim. Na osi dwuprzęsłowej sieni, pomiędzy dwoma półkoliście zamkniętymi otworami wejściowymi zachowany wczesnobarokowy kominek. W głębi, w obrębie dawnego ryzalitu usytuowana klatka schodowa. Po bokach sieni cztery pomieszczenia. W szerszym, frontowym trakcie po stronie południowo-zachodniej położone sklepione pomieszczenie określane jako pokój turecki, zaś po stronie północno-wschodniej - duży salon. W tylnym trakcie usytuowane odpowiednio mała jadalnia i mały salon. Wnętrze skrzydła w dużym stopniu zmienione w stosunku do stanu pierwotnego, w części zachodniej niegdyś jednotraktowe, obecnie dwu- i półtraktowe. Z dawnego wyposażenia zachowany kominek w hallu z pocz. XX w. Niektóre meble i inne elementy wyposażenia wnętrz zamkowych przechowywane obecnie w Muzeum na zamku w Darłowie.

Zwiedzanie zamku możliwe jest po uzgodnieniu z właścicielem hotelu.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 03-11-2016 r.