przez Franciszka Arveuf, prezentuje symetryczny, jednoosiowy układ urbanistyczny wiążący rezydencję i park z kościołem oraz zabudowaniami miejskimi.

Historia

Wieś od początku XIV wieku do końca I Rzeczpospolitej była w posiadaniu polskich królów. Władysław Jagiełło wybudował tutaj dwór myśliwski ze względu na bliskie usytuowanie lasów bogatych w dziką zwierzynę. Pierwsza murowana, późnobarokowa rezydencja powstała w Kozienicach w latach 1778-91 wg projektu architekta Franciszka Placidiego na zamówienie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Od 1782 roku pracę przy pałacu nadzorował Jan Kanty Fontana, który znacząco wpłynął na kształt ogrodu, wprowadzając większą swobodę do barokowego układu geometrycznego. Kompleks przebudowano w latach 1839-65 dla generała Iwana Dehna, który otrzymał tutejszy majątek od cara w nagrodę za swoje zasługi dla tłumienia powstania listopadowego. W rekach rodziny Dehnów Kozienice pozostały do 1914 roku. Największe przeobrażenie pałacu nastąpiło w latach 1896-1900. Specjalnie sprowadzony tu architekt, Franciszek Arveuf nadał wówczas budynkom styl renesansu francuskiego. W dwudziestoleciu międzywojennym obiekt stał się siedzibą instytucji publicznych, m.in.: starostwa i gimnazjum. Tuz po rozpoczęciu II wojny, już w 1939 roku kompleks został spalony przez Niemców, ocalała jedynie lewa oficyna. W miejscu pałacu zbudowano w latach sześćdziesiątych budynek administracyjny dla władz powiatowych, a w latach dziewięćdziesiątych uzupełniono zespół o prawą oficynę.

Opis

Obecnie nowe budynki nawiązują jedynie do dawnego założenia pałacowo-ogrodowego. W skład zespołu wchodzą budynki obecnie pełniące funkcje biurowe i administracyjne. Są to: zachowana lewa oficyna z wieżą oraz współcześnie wybudowany pałac i prawa oficyna. Całość została rozplanowana wzdłuż osi głównej prowadzącej od bramy wjazdowej poprzez aleję dojazdową, fontannę i pałac oraz ciągnącą się dalej w parku jako jego główna aleja.

Zachowana oficyna lewa posiada cechy stylu renesansu francuskiego. Uwidacznia się m.in. za pomocą silne rozczłonkowanego korpusu budynku oraz w dekoracjach elewacji poprzez liczne ryzality, boniowane lizeny, obramienia okien i otworów drzwiowych, facjatki.

Przed pałacem, po wschodniej stronie bramy wjazdowej stoi jeden z najstarszych świeckich pomników, wzniesiony w 1518 roku. Powstał on jako pamiątka narodzin w Kozienicach przyszłego króla Polski, Zygmunta Starego. Na dziedzińcu bezpośrednio przed samym pałacem znajduje basen w kształcie elipsy z piaskowca szydłowieckiego, otoczony kolumnami-latarniami.

Park krajobrazowy, obecnie miejski, położony jest za pałacem, usytuowany na stoku opadającym ku rzece Zagożdżance. Z dawnego, regularnego założenia zachowały się boczne aleje grabowe otaczające polanę na centralnej osi założenia. W południowo-wschodniej części parku niewielki cmentarz z nagrobkami rodziny Dehnów (wpisany do rejestru zabytków oddzielnym wpisem). Obecnie park wzbogacony został o drewniane rzeźby wykonane prze lokalnych artystów.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Bartłomiej Modrzewski, OT NID w Warszawie, 26.09.2014 r.