Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowo-parkowy - Zabytek.pl

zespół pałacowo-parkowy


pałac XVII w. Koszęcin

Adres
Koszęcin

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. lubliniecki, gm. Koszęcin

Zespół pałacowo-parkowy w Koszęcinie, zaliczany do najważniejszych w regionie klasycystycznych założeń rezydencjonalnych, jest przykładem ukształtowanego ostatecznie w 1.

połowie XIX w. kompleksu powstałego w trakcie stopniowej, wieloetapowej rozbudowy zamku z początku XVII w. O nieprzeciętnej wartości obiektu w odniesieniu do innych tego typu założeń świadczy również czytelne powiązanie z towarzyszącą i zasadniczo nieprzekształconą zabudową gospodarczą na wschód od pałacu, a także z ocalałym parkiem krajobrazowym, otaczającym pałac od południa i zachodu.

Historia

Pierwsza murowana rezydencja w Koszęcinie wzniesiona została na początku XVII w. z inicjatywy hrabiów Kochcickich w miejscu spalonego drewnianego dworu Jana Kochcickiego z Kochcic. Założenie składało się z kaplicy, trójkondygnacyjnej wieży obronnej, niewielkiego budynku od wschodu oraz od zachodu, wiązanego z zachowanymi obecnie piwnicami w północnej części skrzydła pałacowego. Wiadomo, że w okresie tym na zamku mieściła się m.in. biblioteka Andrzeja Kochcickiego, uchodząca za jedną z najbogatszych w ówczesnej Europie Środkowej. W latach 1647-1691 przebudowano kaplicę i nadbudowano wieżę o kolejne dwie kondygnacje. W XVIII w., nie później niż przed 1784 r., z inicjatywy rodu Sobków, obiekt przekształcono w założenie pałacowo-parkowe. Przypuszczalnie wzniesiono wówczas parterowe skrzydło zachodnie (część południowa), północne, budynek na planie L od południowego wschodu oraz teatr o nieznanej obecnie lokalizacji. Przypuszczalnie na początku XIX w. na południe i zachód od pałacu założono istniejący park krajobrazowy. Przejęty na początku XIX w. przez księcia Fryderyka Ludwika Hohenlohe-Ingelfingen ze Sławięcic wraz z dobrami koszęcińskimi pałac poddany został w latach 1828-1830 klasycystycznej przebudowie według projektu Alberta Rocha. W ramach prac, polegających na ujednoliceniu bryły złożonej z elementów wcześniejszych, wyburzono XVIII-wieczny odcinek skrzydła południowego, nadbudowano skrzydło północne o jedną kondygnację oraz rozbudowano skrzydło zachodnie o część północno-wschodnią i partię reprezentacyjnego wejścia od zachodu. Przypuszczalnie również w tym samym czasie wzniesiono całość rozmieszczonej na wschód od pałacu i zachowanej do czasów obecnych murowanej zabudowy gospodarczej, w tym rozlokowane wzdłuż ulicy Sobieskiego i Powstańców dwie oficyny, dwa czworaki i dom mieszkalny, położony w głębi, wzdłuż ulicy Zamkowej, budynek gospodarczy, dawną wozownię i dom mieszkalny oraz usytuowany na wschód od ulicy Sobieskiego folwark, złożony ze stodół, stajni, obiektów gospodarczych i mieszkalnych i rządcówki. W 2. połowie XIX w. ponownie nadbudowano skrzydło północne, a także przebudowano salę jadalną i balową. W latach 30. XX w. dokonano kolejnego przekształcenia sali balowej, a ponadto przebudowano skrzydło wschodnie oraz salę kominkową.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy położony jest w północnej części Koszęcina. Reprezentacyjna część zespołu, złożona z klasycystycznego pałacu hrabiów Hohelohe-Ingelfingen oraz rozlokowanego na zachód i południe od niego parku krajobrazowego znajduje się po zachodniej stronie ulicy Sobieskiego i Powstańców, od których oddzielona jest grupą chaotycznie rozmieszczonych budynków części gospodarczej przy pałacu. Główny dojazd do zamku prowadził dawniej od strony południowej, a obecnie od wschodniej, tj. od strony ulicy Sobieskiego. Rozległy park krajobrazowy charakteryzuje się układem swobodnych alei w części południowej oraz osią widokową wytyczoną w kierunku niewielkiego stawu usytuowanego w zachodniej części założenia, ujętą dwiema promieniście rozchodzącymi się alejami spacerowymi. Pałac jest obiektem murowanym z cegły, złożonym z trzech nieregularnych, zasadniczo jednopiętrowych i krytych dachami siodłowymi skrzydeł rozlokowanych wokół otwartego od południa dziedzińca. Klasycystyczne, wieloosiowe elewacje pałacu zaakcentowane są wyodrębnioną, boniowaną strefą cokołową, gzymsami kordonowymi, zwieńczeniem w formie gzymsu koronującego oraz ujęciem otworów okiennych opaskami zwieńczonymi profilowanymi odcinkami gzymsu. Główne wejście do pałacu w reprezentacyjnej elewacji zachodniej podkreślono pięcioosiowym ryzalitem rozczłonkowanym pilastrami dźwigającymi belkowanie i zwieńczonym trójkątnym naczółkiem. Główne, zachodnie skrzydło składa się dwóch partii powstałych w różnych etapach, w tym południowej, węższej, jednopiętrowej z dodatkową kondygnacją od wschodu, z niewielkim ryzalitem w narożniku południowo-wschodnim, z jednym traktem pomieszczeń krytych sklepieniami kolebkowymi z lunetami i korytarzem od strony dziedzińca, oraz północnej, jednopiętrowej, z dwoma traktami pomieszczeń z korytarzem pomiędzy nimi oraz ryzalitem w narożniku południowo-zachodnim mieszczącym na parterze salę kolumnową, a ponad nią obszerną, wysoką salę balową, tzw. kominkową, z nowszą galerią. Jednopiętrowe skrzydło północne, tzw. łącznik, wzniesione jest na rzucie prostokąta, mieszczącego trakt pomieszczeń w układzie amfiladowym, oraz przejazd bramny od wschodu. Jednopiętrowe skrzydło wschodnie, wzniesione na planie zbliżonym do prostokąta, mieści dwa trakty pomieszczeń, częściowo kryte sklepieniami żaglastymi, z wewnętrznym korytarzem oraz trójkondygnacyjną wieżę na rzucie kwadratowym zwieńczoną zrekonstruowaną latarnią w narożniku północno-wschodnim. Od północy do skrzydła przylega XVII-wieczna kaplica zamkowa, wzniesiona na planie prostokąta z trójboczną apsydą od wschodu. Wnętrze kaplicy sklepiono kolebką z lunetami, urozmaiconym wałkami stiukowymi, przechodzącymi w przyścienne filary. W zachodniej części kaplicy mieści się chór muzyczny wsparty na trzech arkadach filarowych, z wklęsło-wypukłym parapetem. W południowej ścianie kaplicy znajduje się prostokątny otwór dawnej loży kolatorskiej, ulokowanej w sąsiedniej wieży. W skład ulokowanej na wschód od pałacu grupy obiektów gospodarczych wchodzą wzniesione w 1. połowie XIX w., murowane, parterowe budynki gospodarcze i mieszkalne, w tym rozlokowane wzdłuż ulicy Sobieskiego i Powstańców dwie oficyny, dwa czworaki i dom mieszkalny oraz położony w głębi, wzdłuż ulicy Zamkowej, budynek gospodarczy, dawna wozownia oraz dom mieszkalny. Na wschód od ulicy Sobieskiego znajdują się z kolei pozostałości nieobjętego wpisem do rejestru pałacowego folwarku, rozmieszczonego wokół wciąż czytelnego, obszernego dziedzińca gospodarczego, złożonego z nadal zachowanych stodół, stajni, obiektów gospodarczych i mieszkalnych, a także dawnej rządcówki.  

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania w godzinach otwarcia muzeum.

Opr. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 22.10.2014 r.

Bibliografia

  • Goszyk E., Panowie na Koszęcinie. Od dziejów najdawniejszych po Zespół „Śląsk”, Koszęcin 2008.
  • Harkawy A., Krupa S., Pałac w Koszęcinie. Badania historyczno-architektoniczne na potrzeby rewitalizacji zespołu pałacowo-parkowego, (w:) Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego 2: Zamki. Pałace, G. Bożek (red.), Katowice 2010, s. 127-142.
  • Karta ewidencyjna Zespół pałacowo-parkowo-folwarczny (w Koszęcinie), oprac. W. Zaleski, 1992, Archiwum NID.
  • Karta ewidencyjna Pałac (w Koszęcinie), oprac. W. Zaleski, 1992, Archiwum NID.
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VI: Województwo katowickie, z. 8: Powiat lubliniecki, I. Rejduch-Samkowa, J. Samek (red.), Warszawa 1960, s. 17-20.
  • Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, S. Brzezicki, C. Nielsen (red.), Warszawa 2006, s. 434.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_ZE.29539, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_ZE.24648