Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

poczta - Zabytek.pl

Adres
Koszalin, Władysława Andersa 22

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. Koszalin, gm. Koszalin

Jeden z najbardziej okazałych gmachów pocztowych na Pomorzu Zachodnim, wybitny przykład monumentalnej architektury w formach neogotyckich z końca XIX w.

Odgrywa ważną rolę w organizacji przestrzennej śródmieścia Koszalina. Zachował bogaty, ceramiczny detal elewacji oraz inne cenne elementy wystroju architektonicznego, jak kute kraty ogrodzenia oraz jednego z bocznych wejść.

Historia

Na początku XIX wieku poczta koszalińska, podobnie jak w innych miastach, była dzierżawiona. 1 stycznia 1850 r. powołano Naczelną Dyrekcję Poczty w Koszalinie, której naczelnik nosił tytuł „Oberpostdirector”, a naczelnicy podległych mu biur otrzymali tytuł radcy pocztowego (Postrat). Kierowali oni zarządem swoich okręgów samodzielnie. Od 1858 r. władze koszalińskiej poczty mieściły się w wynajmowanych budynkach przy Placu Fryderyka Wilhelma 7 i 8, (obecnie Plac Wolności). W latach 1878-1880 przejęto na rzecz państwa rozległe tereny położone w sąsiedztwie dotychczasowej siedziby, po czym z inicjatywy ówczesnego dyrektora poczty w Koszalinie Bergemanna, stare budynki wyburzono, a na ich miejscu rozpoczęto wznoszenie nowego gmachu poczty głównej i wozowni. Okazały neogotycki gmach gotowy był w 1884 r. W tym samym czasie na zapleczu zabudowań powstał budynek wozowni. W latach 1906-1909 do gmachu głównego dobudowano skrzydło wschodnie od strony ul. Racławickiej, co wiązało się z rozbiórką wschodniej klatki schodowej i przeniesieniem schodów do nowego skrzydła. Po 1911 r. zmieniła funkcję wozownia, mieszcząc magazyny i warsztaty, a później Urząd Budowy Telegrafu, który przeniesiono tu z 2. piętra gmachu głównego. 10.02.1943 r. Naczelna Dyrekcja Poczty w Koszalinie została rozwiązana, a wszystkie podlegające jej urzędy zostały podporządkowane Dyrekcji Poczty Rzeszy w Szczecinie.  

W 1945 r. zespół budynków przejęty został przez pocztowców polskich – 1.11.1945 r. utworzono Rejonowy Urząd Telefoniczno-Telegraficzny w Koszalinie. W latach 60. XX w. do zachodniej ściany powozowni dostawiono przybudówkę magazynów. W latach 70. XX w., w czasie budowy wieżowca Telekomunikacji Polskiej zasypano piwnice dawnej powozowni, nawieziono ziemi na skarpę, a teren wzmocniono konstrukcją żelbetową. W latach 80. XX w. wymieniono pokrycie dachów budynków z łupka na blachę ocynkowaną. W latach 90. XX w. przeprowadzono kapitalny remont gmachu głównego, adaptując górne kondygnacje skrzydła do funkcji hotelowej. Po 2002 r. budynek dawnej powozowni adaptowano na kawiarenkę internetową. Obecnie w gmachu mieszczą się m.in. Urząd Pocztowy nr 1, Bank Pocztowy. W skrzydle bocznym i dawnej wozowni działają lokale gastronomiczne, a na górnych kondygnacjach skrzydła funkcjonuje część hotelowa.     

Opis

Gmach poczty usytuowany jest na wschód od rynku starego miasta, pomiędzy ulicami Władysława Andersa, Pocztową i Racławicką. Za gmachem, od strony południowej położony jest dziedziniec z  budynkiem dawnej wozowni stojącej przy jego południowej granicy. Dalej na południe, poniżej niewysokiej skarpy rozciąga się teren należący do Telekomunikacji Polskiej S.A., z wieżowcem skomunikowanym z gmachem głównym za pośrednictwem łącznika. Od strony zachodniej dziedziniec gmachu oddzielony jest od ulicy przez ogrodzenie w formie  ozdobnej kutej kraty osadzonej na ceglanym murze i słupach, od strony południowej – przez ceglany mur i ścianę wozowni. Budynek dawnej wozowni utrzymany jest w podobnej stylistyce co gmach główny. Jednopiętrowy, składa się z właściwej wozowni oraz z niewielkiej części magazynowej, wyodrębnionej przez nakrycie osobnym, poprzecznie ustawionym dachem z wysokimi schodkowymi szczytami. Do budynku przylegają nowsze przybudówki garaży i magazynów.  

Założony na rzucie litery „L” neogotycki gmach złożony jest z korpusu głównego, wychodzącego elewacją frontową w kierunku północnym na ulicę Andersa oraz z prostopadłego doń skrzydła, usytuowanego od strony podwórza, wzdłuż ulicy Racławickiej. Korpus główny na rzucie prostokąta, z trzema płytkimi ryzalitami od frontu i jednym (po stronie zachodniej) od podwórza. Na stryku z drugim, wschodnim ryzalitem tylnym dobudowane skrzydło boczne, płytsze w części północnej, zryzalitowane w południowej części elewacji podwórzowej. Budynek podpiwniczony, korpus główny dwupiętrowy, skrzydło trzypiętrowe, oba nakryte dachami  czterospadowymi, z osobnymi dachami nad ryzalitami. Dach skrzydła przekształcony, o mniejszym spadku na skutek nadbudowy dodatkowej kondygnacji poddasza.

Budynek murowany z cegły o elewacjach oblicowanych cegłą klinkierową. Stropy nad piwnicami odcinkowe, nad pozostałymi kondygnacjami o konstrukcji drewnianej, nad reprezentacyjnymi wnętrzami holu na 3. piętrze i przed klatkami schodowymi – sklepienia żebrowe. Schody zewnętrzne i wewnętrzne granitowe. Dach kryty blachą ocynkowaną.

Lico elewacji z cegły jasnopomarańczowej, ze zdwojonymi pasami z ciemniejszej cegły brązowo-czerwonej, ze stosunkowo bogatym detalem wykonanym z glazurowanych ciemnozielonych elementów, oraz z cokołem, gzymsami i parapetami oblicowanymi ciemnozieloną cegłą glazurowaną. Elewacje z wydzielonym, niskim, ukośnym cokołem, nad parterem oraz drugim piętrem skrzydła, podzielone gzymsami przechodzącymi w ukośne parapety okien. Ryzality zwieńczone schodkowymi szczytami o artykulacji złożonej z ostrołukowych i schodkowo zamkniętych blend oraz rozet. Pomiędzy szczytami, nad gzymsem wieńczącym ażurowa attyka o trójlistnie zamkniętych arkadkach.   

We wszystkich elewacjach korpusu i skrzydła okna parteru szerokie, trójdzielne, zamknięte ostrołukowo, otwory pozostałych kondygnacji zamknięte łukami odcinkowym, a na drugim piętrze fasady – pełnym. W elewacji frontowej okna 1. piętra pomiędzy ryzalitami i wszystkie otwory 2. piętra w typie biforiów, na 2. piętrze każde z nich wpisane w ostrołukową blendę.

Elewacja frontowa symetryczna, piętnastoosiowa, z trzema ryzalitami – środkowym trój- i dwoma bocznymi dwuosiowymi. Pośrodku fasady usytuowany ostrołukowy portal głównego wejścia (z otworem drzwiowym zamkniętym łukiem odcinkowym), wyżej – na poziomie I piętra – balkon na dwóch wspornikach, a nad nim – dwukondygnacyjna ostrołukowa blenda przepruta na każdej kondygnacji bliźnimi oknami, a pod łukiem zwieńczona tarczą zegara. W szczycie tarcza herbowa, zwieńczona koroną cesarską. Wewnątrz tarczy obecne godło państwowe, a pod nim trąbka pocztowa. W pozornych ryzalitach elewacji bocznych korpusu rozmieszczone portale wejść do budynku (w portal elewacji zachodniej ozdobna kuta krata zamykająca wejście na schody). Elewacja skrzydła asymetryczna, tworzy całość ze wschodnią elewacją korpusu. Wejścia na klatki schodowe rozmieszczone od strony północnej przy korpusie oraz od południa – w ryzalicie. Obie elewacje zewnętrzne bogato zdobione ceramicznym detalem o motywie rozet i czwórliści – w nadświetlach portali, parapetach i nadświetlach okien zwłaszcza 2. piętra oraz w szczytach.  

Wnętrza korpusu głównego dwu- i półtraktowe, z wyjątkiem północnej części skrzydła – półtoratraktowej, z korytarzem od podwórza. Na obu krańcach korpusu usytuowane przedsionki ze schodami (zachodni przedsionek otwarty, nakryty sklepieniem krzyżowo-żebrowym). W zachodniej części tylnego traktu położona dwubiegowa klatka schodowa. Kolejne klatki o analogicznym układzie usytuowane w skrzydle bocznym – przy ścianie korpusu oraz na krańcu południowym. Na klatkach zachowane kute w metalu ozdobne balustrady. Przedsionki poprzedzające niegdyś obie klatki schodowe korpusu nakryte sklepieniami krzyżowymi. Na parterze korpusu – sala operacyjna o współczesnym wystroju. Na III piętrze zachowany hall nakryty sklepieniem gwiaździstym wspartym na jednym słupie. W hallu zachowany kamienny kominek zdobiony figuralnymi płaskorzeźbami. We wnętrzach gmachu zachowana oryginalna stolarka drzwiowa i ozdobne posadzki.

Obiekt częściowo ogólnodostępny na parterze w godzinach pracy urzędu pocztowego oraz innych użytkowników, na wyższych kondygnacjach – po uzgodnieniu z właścicielem.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 06-11-2018 r.

Rodzaj: 

Styl architektoniczny: neogotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.112445, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.389916