Historia

Chałupa i chlewik wybudowane zostały ok. 1870 r., w ramach trzybudynkowej (niewielkiej) zagrody rybackiej. Budynki zostały wzniesione z materiału rozbiórkowego, co może świadczyć o ich translokacji w ramach wsi Dąbki. Dom był remontowany na pocz. XX w. (wyprowadzono kominy) i w l. 20-30. XX w. (częściowo przemurowano ściany wewnętrzne, wprowadzono stropy ceglane nad kuchnią i sienią). Przed 1939 r. właścicielem zagrody był Karl Bahr (pełny rybak), który posiadał dwie łodzie do połowu na jeziorze i morzu oraz 6 ha ziemi. Po 1945 r. zagroda użytkowana była przez rolnika, gospodarującego na ok. 14 ha ziemi.

Od 1980 r. chałupa nie była zamieszkana, a chlewik pełnił funkcje magazynowe; w 1979 r. spaliła się zabytkowa stodoła-obora. W 1983 r. chałupa i chlewik zostały zakupione przez Muzeum Okręgowe w Koszalinie i translokowane na działkę przy ul. Młyńskiej.

W trakcie remontu w chałupie wymieniono podwaliny, część słupów, oczepów oraz strop w sieni i kuchni oraz flekowano uszkodzone elementy szkieletu. W chlewiku, z uwagi na skalę zniszczenia, zachowano jedynie 20 % oryginalnej konstrukcji. Po pełnej rewaloryzacji zagroda rybacka z Dąbek (chałupa i chlewik) jest miejscem stałej ekspozycji etnograficznej pn. "Wyspa kulturowa. Wieś Jamno pod Koszalinem".

Opis

Pierwotnie zagroda rybacka zlokalizowana była we wschodniej części wsi Dąbki. Po translokacji do Muzeum w Koszalinie usytuowana jest przy ul. Młyńskiej 37/39, posadowiona w sąsiedztwie ul. Podgrodzie, przy zachowaniu historycznego kompozycji zagrody i orientacji budynków. W obrębie obejścia zaznaczono kamiennym obrysem miejsce nieistniejącej stodoły-obory oraz gnojownik.

Dom w typie szerokofrontowej chałupy (o czytelnym nawiązaniu do wąsko-frontowaych chałup saskich), wniesiony w tradycyjnej konstrukcji ryglowej przez miejscowych cieśli, z historycznymi nawarstwieniami. Budynek założony na planie prostokąta o wymiarach ok. 14 x 10 m, z dwoma wejściami (od zachodu i północy), parterowy, częściowo podpiwniczony, nakryty dachem naczółkowo-trójspadowym z dymnikami. Ściany wykonane w konstrukcji ryglowej ze strychułowym (glinianym) wypełnieniem (tynkowane i bielone) oraz odsłoniętym szkieletem drewnianej (dębowej) konstrukcji, łączonej jednym poziomem rygli, z przynarożnymi zastrzałami. W trakcie remontu wymieniono podwaliny, 5 słupów oraz 1 oczep. Dach o konstrukcji krokwiowo-jętkowej z płatwiami pośrednimi i podwójnymi podporami stolcowymi, kryty trzciną. Stropy belkowo-gliniane (brożynowe), z odsłoniętymi belkami. Podłogi deskowe oraz posadzka ceglana - w sieni i kuchni. Zachowana historyczna stolarka: drzwi jedno i dwuskrzydłowe, płycinowe, okna dwu i czteroskrzydłowe, ościeżnicowe, dzielone szprosami. Elewacje o zróżnicowanych podziałach osiowych, odzwierciedlających funkcjonalny układ wnętrza. Elewacja południowa 4-osiowa, rytmiczna; pozostałe elewacje 2, 4-osiowe, arytmiczne. Elewacje akcentowane „rysunkiem” drewnianego (malowanego na czarno) szkieletu konstrukcyjnego, skontrastowanego z tynkowanymi i bielonymi polami międzyryglowymi. W trakcie prac remontowych i translokacji udokumentowano pierwotny układ wnętrza, ale zachowany ogólne rozplanowanie wnętrza sprzed rozbiórki. Jest to chałupa dwuipółtraktowa, z dwiema izbami paradnymi w szczycie południowym, dwiema sieniami przy wejściu zachodnim i północnym, dwiema komorami i kuchnią z przyziemiem komina. Strych o charakterze składowym, z dwiema komorami dymowymi wydzielonymi ścianami ryglowymi.

Chlewik to niewielki budynek inwentarski, jednownętrzny (pierwotnie z boksami); obecnie zaadaptowany na potrzeby wystawiennicze, o znacznym zakresie rekonstrukcji. Budynek wzniesiony na planie prostokąta o wymiarach ok. 7 x 5 m, parterowy, niepodpiwniczony, nakryty dachem dwuspadowym. ściany ryglowe ze strychułowym (glinianym) wypełnieniem, tynkowanymi i bielonymi polami ryglowymi oraz czernionym szkieletem konstrukcyjnym. Dach o konstrukcji krokwiowej, kryty trzciną. Stroby drewniane, belkowe nagie. Posadzka ceglana. Elewacja akcentowane czarno-białą kratownicą ryglowej konstrukcji, z odsłoniętym szkieletem i bielonymi polami międzyryglowymi.

Obiekty dostępne w godzinach pracy Muzeum (10-16), za opłatą.

Oprac. Waldemar Witek, OT NID Szczecin, 29.10.2014 r.