Historia

Wieś Łopuszna lokowana została w 1364 r. Była królewską wsią graniczną między Polską a Węgrami. Od 1620 do 1680 r. była w posiadaniu Przyłęckich, w latach 1728-1752 właścicielem był Jan herbu Lisic spod Pawłowic, a następnie jego potomek Romuald z Lisic. Wg tradycji (niczym nie potwierdzonej) kościół zbudowano w 1240 r. Powstanie pierwszej świątyni należy jednak wiązać z lokacją wsi w 1364 r. Pierwszy kościół zbudowano w k. XIV w. Istniał już w 1400 r., gdyż wówczas wymieniany był Jakub, rektor tutejszego kościoła. Świątynia była fundacją rycerską. Szlachecki patronat nad nim utrzymywał się do 1608 r., później był wymieniany jako królewski. Parafię zniesiono w 1596 r., włączając ją do sąsiedniego Ostrowska. Restytuowano ją w 1792 r. Obecny kościół, zapewne drugi z kolei, został wybudowany w 2. poł. XV w. lub na przełomie XV/XVI w. Konsekrowany w 1504 r. przez sufragana krakowskiego Jana. W XVII w. dostawiono wieżę. Kilkakrotnie remontowany i przebudowywany. Ostatnie remonty zasadniczo ingerujące w szczegóły architektoniczne świątyni miały miejsce w 1932 r. oraz po powodzi w latach 1934-35, która zniszczyła ogrodzenie i teren wokół kościoła. Wnętrze zostało zalane do wysokości pół metra i zaniesione mułem. Wymieniono wtedy podłogi oraz przebudowano podmurówkę i podwalinę. W latach 1995-1997 przystąpiono do renowacji polichromii oraz opracowano nową oprawę plastyczną zabytkowego tryptyku wraz z ołtarzem soborowym i pulpitem. Gwałtowna powódź w 1997 r. spowodowała wielkie zniszczenia w nowo odrestaurowanym kościele i na terenie przyległym. W 1997 r., po powodzi, rozpoczęto generalny remont kościoła. Konieczna stała się wymiana zamokłych podwalin i podłogi, ponowny remont podmurówki oraz odbudowa zniszczonego ogrodzenia. Wykonano dalsze prace związane z rekonstrukcją i odnowieniem polichromii oraz bocznych ołtarzy. W 2003 r. wykonano zabezpieczenie przeciwpowodziowe w formie betonowo-kamiennych ścian oporowych otaczających kościół. W 2005 r. wykonano remont dachu z wymianą pokrycia, wymianę sygnaturki oraz wzmocnienie konstrukcji drewnianej kościoła i wieży dzwonniczej.

Opis

Kościół usytuowany na nieznacznym wzniesieniu. Jest budowlą późnogotycką, orientowaną, trójdzielną, jednonawową. Składa się z zamkniętego prostokątnie prezbiterium, nawy i później dobudowanej wieży o konstrukcji słupowo-ramowej. Od pn. do prezbiterium przylega zakrystia. Nawa jest szersza, z kruchtą boczną. Od pn. i zach. przylega do niej wąska przybudówka. Nad nawą i prezbiterium dach jednokalenicowy. Nad nim znajduje się wieloboczna sygnaturka. Dominującym elementem bryły świątyni jest izbicowa wieża, zwieńczona wysokim dachem namiotowym. Przy pn. ścianie wybudowano soboty. Kościół otoczony jest drewnianym ogrodzeniem z bramką nawiązującą do stylu zakopiańskiego. Drewniany konstrukcji zrębowej, ściany oszalowane. Dach w systemie więźbowo-zaskrzynieniowym, pokryty gontem. Wyposażenie kościoła jest niejednorodne stylistycznie. Do najcenniejszych jego elementów należą: ołtarz główny – gotycki tryptyk z 1460 r. Uznawany za jedno z najbardziej wartościowych i najlepiej zachowanych dzieł rzeźbiarskich Małopolski XV w. W polu środkowym scena koronacji NMP przez Trójcę Świętą. Na awersie skrzydeł bocznych postaci świętych – z lewej u góry św. Antoni Pustelnik, u dołu św. Franciszka z Asyżu, z prawej u góry św. Leonard, u dołu św. Bernardyn z Sieny; dwa barokowe ołtarze boczne z 1. poł. XVIII w.; barokowe rzeźby grupy Pasji na belce tęczowej. Całe wnętrze zdobiła niegdyś XVI-wieczna polichromia patronowa. Do dziś zachowała się jedynie we fragmentach – na deskach pochodzących z dawnych stropów, które odkryto w czasie remontu w 1932 r. oraz na parapecie chóru. Obecne patronowe malowidła na stropie przedsionka pod wieżą i na belce tęczowej są w większości rekonstrukcją powtarzającą stare wzory. W 1935 r. wykonano polichromię o motywach ornamentalnych i figuralnych.

Zabytek dostępny.

Oprac. Olga Dyba, OT NID w Krakowie, 10-01-2018 r.