Historia

Wieś Czulice była w średniowieczu własnością rycerską i gniazdem rodu Czulickich herbu Czewoja. W ciągu XVI w. posiadłość ulegała podziałom własnościowym. Parafia istniała tu już na początku XIV w. (1325-27 wzmiankowany pleban Hermanus). Kościół zawsze był drewniany; jako taki wzmiankowany jest w latach 1470-1480 w Liber beneficiorum J. Długosza. Obecny miałby być wzniesiony w 1547 r., brak jednak bliższych danych co do okoliczności tej budowy. Niemniej wiarygodna data „1547” widnieje na nadprożu południowym portalu. Najstarsze detale ciesielskie, jeszcze gotycyzujące, pochodzą z tego okresu. Świątynia zaliczona została do kręgu zabytków szesnastowiecznych. Kościół był wielokrotnie restaurowany w latach 1720, 1781, 1866, 1906 oraz 1947-48. Przebudowy z lat 1720 i 1781 wpłynęły znacząco na obecną postać świątyni.

Opis

Kościół usytuowany jest w centrum wsi na wzniesieniu. Jest orientowany. Założony na rzucie tradycjonalnym: prezbiterium zamknięte trójbocznie, kwadratowa nawa. Przy prezbiterium przybudowana jest dość obszerna zakrystia, komunikująca się ze skarbczykiem przystawionym od północy do nawy. Dachy są dwuspadowe, osobne dla prezbiterium i nawy. Nad nawą znajduje się wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, nakryta daszkiem namiotowym. Kościół jest drewniany, wzniesiony w konstrukcji zrębowej, dachy konstrukcji krokwiowo-jętkowej pokryte są dachówką. Wewnątrz stropy są płaskie, brak tu zaakcentowanej tęczy. Przestronne wnętrze oświetlają okna tradycyjnie od południa, ponadto trzy mniejsze w zamknięciu prezbiterium. Wejścia do nawy prowadzą od zachodu i południa. Ujmują je ciesielskie obramienia o motywie zdwojonego oślego grzbietu (południowy z ciekawym reliefowym arkadowaniem), w wejściu do zakrystii portalik ma nadproże w formie trójliścia ściętego. Wyposażenie wnętrza w większości jest późnobarokowe. Pozostałością po najstarszym kościele jest kamienna płyta nagrobna jednego z Czulickich, umieszczona w posadzce prezbiterium, datowana ogólnie na wiek XV. Niestety, ryt figuralny na tej płycie nie jest już dziś czytelny. Znany jest jednak z przerysu S. Cerchy z XIX w. „anno domini...in die s. Elizabet obyt dnus...de czulice”. Drugim cennym zabytkiem jest gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, znajdująca się obecnie w Muzeum Katedralnym w Krakowie. Rzeźba wykazuje cechy z 2. połowy XIV w. W kościele znajdują się: kielich fundowany w 1675 r. o bogatej ornamentyce nodusa i stopy; drugi kielich pochodzący zapewne z tegoż czasu, odznacza się także bogatą dekoracją chrząstkową, trybowaną i odlewaną. Trzeci kielich, rokokowy, jest dziełem złotnika krakowskiego Marcina Lekszyckiego z 1771 r. Tej samej daty i tego samego autorstwa jest zgrabna monstrancja z promienistą gloria i figurką św. Mikołaja nad nodusem.

Zabytek dostępny z zewnątrz przez cały rok, wewnątrz podczas Mszy Św.

Oprac. Olga Dyba, NID OT w Krakowie, 14.11.2014 r.