Obydwa obiekty charakteryzują się znacznymi walorami architektonicznymi, krajobrazowymi i historycznymi szczególnie dla społeczności lokalnej. Są to najcenniejsze zabytki znajdujące się w Andrychowie.

Historia

W XVI w. istniał w Andrychowie kościół drewniany, który był świątynią filialną należącą do parafii w pobliskim Wieprzu. W 1646  z inicjatywy Elżbiety z Schillingów Przyłęskiej wzniesiono obecny kościół pw. św. Macieja, który w 1720 został wyremontowany (przebudowany, rozbudowany ?) staraniem Salomei Anny wdowy po Stanisławie Szwarcenberg Czernym, właścicielu miejscowych dóbr ziemskich. Powstała wtedy dzisiejsza nawa główna i zachodnia część naw bocznych. Świątynię konsekrował w 1721 biskup kijowski i archidiakon krakowski, Jan Tarło. W 1724  wzniesiono kaplicę Matki Boskiej Różańcowej, a w 1734 dobudowano fasadę świątyni i dwukondygnacyjną wieżę. W 1819 erygowano miejscową parafię. W 1836 prezbiterium uzyskało swój obecny kształt, a do kościoła włączono dwie kaplice. W latach 1925-1927 m.in. podwyższono wieżę o trzecią kondygnację, którą przykryto neobarokowym hełmem, dobudowano nową zakrystię, a starą włączono do nawy. W 1981 odświeżono gruntownie wszystkie elewacje świątyni. W 1992 wymieniono więźbę dachową, a dach pokryto blachą miedzianą. W 2002 wnętrze kościoła ozdobiono nową polichromią. W 2007 m.in. przebudowano prezbiterium, a w 2012 wyremontowano gruntownie wieżę. Obecnie świątynia ma niejednolity charakter stylowy z dominacją elementów późnobarokowych z XVIII w.

Opis

Kościół jest murowany z cegły, potynkowany. Orientowany, trójnawowy, z prostokątną, czteroprzęsłową nawą główną, z prezbiterium o wklęsłych narożnikach, zamkniętym półkolistą apsydą przy której znajduje się zakrystia i kaplica. Podobne kaplice otwarte do wnętrza arkadami znajdują się także przy dwóch przęsłach nawy. Świątynię nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami na gurtach. Od zachodu dobudowana jest czworoboczna wieża z lokalnościami bocznymi, nakryta neobarokowym hełmem. Środkowa kondygnacja wieży o ściętych narożnikach ujęta jest spływami wolutowymi. Najwyższą kondygnację dekorują uszakowe okna, balkony i tarcze zegarowe. Pozostałe elewacje ożywione są lizenami i podziałami ramowymi. W ołtarzu głównym znajduje się barokowy obraz Matki Boskiej Różańcowej zwanej Panią Andrychowską, z 1725, ufundowany przez Salomeę z Nielepców Czerną, a na jego zasuwie obraz Wybór św. Macieja z lat 80. XIX w., ufundowany przez Teresę hr. Bobrowską, właścicielkę dóbr  andrychowskich. Do cenniejszych elementów wyposażenia świątyni należy barokowa chrzcielnica z XVII w. oraz epitafia dziedziców Andrychowa m.in. Tadeusza Ankwicza (zm. 1785) i członków rodziny Bobrowskich (zmarłych w XIX w.).

Zabytek dostępny.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 13-03-2020 r.