U Skórzewskich przebywał w gościnie Adam Mickiewicz, który stworzył tutaj fragmenty „Pana Tadeusza”. Chłapowscy gościli wybitną aktorkę Helenę Modrzejewską. Zespół przez prawie sto lat pozostawał w rękach rodziny Chłapowskich. Położony na terenie Parku Krajobrazowego im. Dezyderego Chłapowskiego stanowi cenny przykład XIX-wiecznej siedziby ziemiańskiej. Na uwagę zasługuje także Kopaszewska Droga Krzyżowa, będąca świadectwem wielkiej miłości. Pałac otoczony jest parkiem o pow. 11,75 ha urządzonym w XIX w. i przekształconym w 1894 przez architekta ogrodów Augustyna Denizota.

Historia

Wieś występuje w dokumentach co najmniej od roku 1386. Jednak nie jest znana dokładna data jej lokacji na prawie niemieckim. Przed 1714 stanowiła własność Zakrzewskich, później była siedzibą rodową Skórzewskich. W 1844 zakupiona została przez generała Dezyderego Chłapowskiego, bohatera wojen napoleońskich i powstania listopadowego dla syna Kazimierza. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość należała do większych wsi w ówczesnym pruskim powiecie kościańskim rejencji poznańskiej. Kopaszewo należało do okręgu krzywińskiego tego powiatu i stanowiło siedzibę majątku, którego właścicielem był wówczas gen. Dezydery Chłapowski. W skład majątku Kopaszewo wchodziły też Kopaszewko oraz Rogaczewo Wielkie. Kopaszewo pozostawało we władaniu Chłapowskich do roku 1939. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego. Pałac wzniesiony został ok. 1800-1801 dla Ludwika Skórzewskiego. Spalony w 1886 r., następnie w 1892 r. odbudowany i częściowo przekształcony dla Kazimierza Chłapowskiego. Przed II wojną światową ostatnim właścicielem majątku był wnuk Generała, Mieczysław. Był on inicjatorem drugiego ważnego remontu pałacu przeprowadzonego w latach 1921–1923. W trakcie prac m.in. usunięto górną część baszty oraz taras na tyłach domu, zmieniono fasadę i wyszczuplono kolumny podtrzymujące portyk, tak by swymi proporcjami pasowały do niższego obecnie o jedną kondygnację pałacu. Przywrócona została znajdująca się nad wejściem inskrypcja: „Każdy w swoim guście” umieszczona jeszcze przez Skórzewskich. Mieczysław Chłapowski wprowadził do pałacu powiew nowoczesności, założył kanalizację, wodociąg, elektryczność i centralne ogrzewanie. Z jego inicjatywy w pałacu powstały tez wówczas łazienki. Po wojnie pałac przeszedł na własność Skarbu Państwa. Obecnie użytkowany przez Stację Selekcji i Hodowli Roślin. W kopaszewskim pałacu mieści się dyrekcja Zakładu Nasienno– Rolnego spółki „DANKO”. Kaplica pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kopaszewie wzniesiona została w 1794 roku z fundacji Ludwika (ok. 1740–1810) i Teodory z Niegolewskich (1752–1803) Skórzewskich. Wcześniej, w 1685 roku, wzmiankowana jest murowana świątynia. Odnowiona w l. 1972-4 przez Teodora i Stanisława Szukałów. Park o pow. 11,75 ha urządzony w XIX w., został przekształcony w 1894 przez architekta ogrodów Augustyna Denizota zgodnie z panującą w drugiej połowie XIX wieku modą na naturalizm. W 1831 r. przebywał tu Adam Mickiewicz.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy położony jest w północnej części wsi Kopaszewo. Pałac usytuowany frontem na zachód, usytuowany jest w rozległym parku krajobrazowym. Dziedziniec zajazdowy od zachodu poprzedzony jest na osi pałacu unikatową aleją platanów z pocz. XIX w. prowadzącą do folwarku. Przy pałacu od północnego zachodu znajduje się kaplica, na jej osi stara aleja lipowa. Park założony w pocz. XIX w., pierwotnie krajobrazowy, z dobrze zachowanymi osiami widokowymi i starym drzewostanem, m.in. aleja lipowa, stare dęby (”dąb Mickiewicz”) i cisy. Powiększony i ukształtowany na wzór angielski w 2 poł. XIX w. przez Augustyna Denizot. Pałac murowany, otynkowany, piętrowy, podpiwniczony, zbudowany na rzucie prostokąta. Od pn wieloboczna przybudówka z 1892 r., mieszcząca schody, od pd. z tegoż czasu parterowe pomieszczenie gospodarcze. Elewacje niemal całkowicie zmienione po 1892 i w latach 1921-3. Od frontu portyk w wielkim porządku, poprzedzony schodami, wsparty na czterech jońskich (dawniej toskańskich) kolumnach, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. W elewacji ogrodowej ryzalit z pilastrami, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem, przed elewacją obszerny taras z końca XIX w. Okna prostokątne, w obramieniach z kluczami. Dach obniżony, dwuspadowy z naczółkami, dachówkowy. Wnętrze dwutraktowe, układ znacznie przekształcony po 1892 roku. Zachowana na osi sień, za nią w trakcie ogrodowym salon o ściętych narożnikach, w których znajdują się konchowe wnęki, mieszczące dwa klasycystyczne piece z datami 1801. W pd.-zach. narożniku budynku pomieszczenie ze sklepieniem żaglastym wspartym na filarze.

W 1685 roku wzmiankowana kaplica murowana p.w. Narodzenia NPM. Obecna wzniesiona w 1794 jako kaplica pałacowa z fundacji Ludwika i Teodory z Niegolewskich Skórzewskich. Późnobarokowa, murowana z cegły, otynkowana. Orientowana, na rzucie wydłużonego ośmioboku, z niewielką, niższą półkolistą zakrystią od wsch. i z kwadratową wieżą od zachodu. Naroża ścian zaakcentowane płaskimi zdwojonymi pilastrami, dźwigającymi uproszczone belkowanie. Okna zamknięte łukami koszowymi. Dach nad kaplicą ośmiopołaciowy, nad zakrystią półstożkowy. Wieża dwukondygnacjowa, tak samo pilastrowana, zwieńczona hełmem czterospadowym, kopulastym, zakończonym klasycystycznym wazonem. Wewnątrz strop wsparty na profilowanym gzymsie wieńczącym. W krótszych, skośnych ścianach ośmioboku cztery nisze konchowe, w których na murowanych postumentach drewniane posągi czterech ewangelistów z końca XVIII w. Chór muzyczny, umieszczony w wieży, z podchórzem otwartym na kaplicę arkadą o łuku koszowym. Balustrada chóru oraz schody w stylu Ludwika XVI. 

Na osi pałacu znajduje się najdłuższa w Europie aleja platanowa prowadząca do dawnego dworku. Kopaszewska Droga Krzyżowa, długości ok. 16 km, prowadzi z kaplicy, gdzie znajdują się stacje I i XIV, przez Kopaszewo, traktem turewskim przez Rogaczewo Wielkie do kościoła w Rąbiniu, (stacja VI i VII) i z powrotem do Kopaszewa. Stacje rozmieszczone są po dwie w przydrożnych kapliczkach. Tworzą je tablice płaskorzeźbione, odlane z żelaza, w stylu późnego klasycyzmu sprowadzone z Francji. Drogę ufundował właściciel Kopaszewa Jan Koźmian po samobójczej śmierci żony, Zofii z Chłapowskich, córki generała Dezyderego Chłapowskiego. Poświęcenia Drogi dokonał 3 października 1855 roku proboszcz krzywiński ks. Franciszek Poniecki. Obecnie oryginalne tablice znajdują się w kaplicy w Kopaszewie, a na stacjach umieszczono kopie.

Dostępność obiektu po wcześniejszym umówieniu się.

Oprac. Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 15-09-2017 r.

Bibliografia: 

• Dawne Budownictwo Folwarczne - Majątki Wielkopolskie - Tom V - Powiat Kościański, s. 114-119
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. V: Województwo poznańskie, z. 10: Powiat kościański, oprac. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Warszawa 1980, s. 41-42
• Libicki M., Libicki P., Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce, Poznań 2003, s.
• Zgodziński B., Województwo leszczyńskie, Warszawa-Poznań 1989, s. 219-221