Pałac w typie palladiańskim powstał na miejscu szesnastowiecznej siedziby obronnej Firlejów. Obecna forma jest wynikiem przebudowy w duchu klasycyzmu przeprowadzonej z inicjatywy Anny Jabłonowskiej ok. 1780 r. wg proj. arch. Szymona Bogumiła Zuga i w 1825 r. wg proj. Henryka Marconiego. Rezydencji towarzyszy park krajobrazowy o charakterze arkadyjskim z zachowanymi pozostałościami fortyfikacji.

Historia

Dobra Kock, będące początkowo własnością biskupów płockich, w 1522 r. otrzymał od króla Zygmunta Starego hetman wielki koronny Mikołaj Firlej - on lub jego syn Piotr wzniósł tu obronne „fortalicium”. W rękach rodu Firlejów Kock pozostawał do 1669 r., po czym przeszedł na własność Jana Wielopolskiego, a ok. 1735 r. dobra nabył dla córki Anny Jabłonowskiej Kazimierz Sapieha. W okresie pięćdziesięcioletniej działalności reformatorskiej księżnej Jabłonowskiej nastąpił wszechstronny rozwój dóbr, a rezydencja w Kocku stała się ważnym centrum życia naukowego i kulturalnego. Według projektu wybitnego architekta doby oświecenia Sz. B. Zuga przekształcony został w duchu klasycyzmu układ urbanistyczny miasta, wybudowany pałac i zespół kościelny. Nowe założenie pałacowe - zachowane z niewielkimi zmianami do naszych czasów - powstało w latach 1779-1782, z wykorzystaniem pozostałości dawnej siedziby Firlejów (oficyna wschodnia i być może środkowa część pałacu). Po śmierci księżnej w 1800 Kock przejęli jej bratankowie, a następnie bankier warszawski Jan Meissner przekazując go córce Aleksandrze, żonie barona d’Austett dyplomaty rosyjskiego. Dla nich w latach 1825-1832 pałac został zmodernizowany wg proj. arch. H. Marconiego (m in. zlikwidowano dach mansardowy i attyki nad ryzalitami, przebudowano wnętrze, galerie i most). W 1862r. dobra kockie odziedziczyli siostrzeńcy baronowej i wkrótce sprzedali Adamowi Żółtowskiemu, którego potomkowie (Edward i Józef) władali majątkiem do czasu reformy rolnej. W 2. poł. l. 70. XX w. zespół pałacowy został gruntownie wyremontowany przez ówczesnego użytkownika przedsiębiorstwo ZREMB. W pałacu miały swoją siedzibę władze miasta, dom kultury i izba pamięci bitwy kockiej, a obecnie znajuduje się tu dom pomocy społecznej.

Opis

Założenie pałacowe usytuowane jest na skarpie doliny rzeki Wieprz, w widłach Tyśmienicy i Czarnej. Na rozbudowaną kompozycję zespołu składa się rezydencja w typie palladiańskim, gdzie pałac połączony jest ćwierćkolistymi galeriami z oficynami ustawionymi po bokach dziedzińca honorowego (cour d’honneur), który poprzedza tzw. przeddziedziniec (avant cour), z pozostałościami zabudowy gospodarczej. Po zachodniej stronie rezydencji rozciąga się założenie parkowo-ogrodowe. Pałac barokowo-klasycystyczny, elewacją frontową zwrócony na północ. Założony na planie prostokąta, o pięciodzielnym, dwutraktowym układzie wnętrza, z hallem i salonem na osi oraz reprezentacyjną klatką schodową po lewej stronie hallu. Pałac o zwartej, dwukondygnacyjnej bryle, nakryty dachem czterospadowym pod blachą. Murowany z cegły, otynkowany. Elewacja frontowa trzynastoosiowa, z nieznacznymi ryzalitami: trójosiowym pośrodku i dwuosiowymi skrajnymi. Ryzalit środkowy poprzedzony portykiem w wielkim porządku o czterech jońskich kolumnach podtrzymujących trójkątny fronton. Na osi elewacji tylnej czterofilarowy portyk wspierający balkon. Wszystkie elewacje pokryte delikatnym poziomym boniowaniem, kondygnacje rozdzielone wąskim gzymsem kordonowym i zwieńczone uproszczonym belkowaniem z fryzem ząbkowym. Otwory okienne prostokątne, ujęte płaskimi opaskami i zwieńczone gzymsami. Wewnątrz zachowany klasycystyczny wystrój hallu i reprezentacyjnej klatki schodowej oraz części pomieszczeń. Do bocznych elewacji pałacu przylegają ćwierćkoliste otwarte galerie filarowe, łączące pałac z parą oficyn, z których wschodnia kryje mury wcześniejszej budowli. Oficyny piętrowe, wzniesione na planie prostokąta, murowane z cegły i otynkowane, nakryte dachami mansardowymi. Elewacje frontowe oficyn trzynastoosiowe, z trójosiowymi pseudoryzalitami pośrodku - ryzalit oficyny wschodniej zaakcentowany boniowaniem, zachodniej - podzielony pilastrami. W skład zespołu wchodzą ponadto współczesne pałacowi: mosty nad d. fosą, mur oporowy i brama oraz - położone przy dziedzińcu gospodarczym - d. stajnia z wozownią (wzniesiona na planie podkowy) i czworak. Park krajobrazowy w typie ogrodu angielskiego zakomponowany przez B. Zuga z wykorzystaniem naturalnej rzeźby terenu i pozostałości fortyfikacji. Łączy walory parku krajobrazowego (dzika promenada wzdłuż stawów) z elementami układu regularnego (aleje lipowe, kasztanowcowe i grabowe). Przed elewacją tylną pałacu okazały kamienny taras wsparty na arkadach, z którego daleki widok na łąki w dolinie Wieprza; u stóp tarasu współcześnie zaaranżowany ogród geometryczny.

Obiekt dostępny dla zwiedzających częściowo, ob. Dom Pomocy Społecznej im. Macieja Rataja

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 06-03-2015 r.