Jest istotnym elementem sieci osadniczej kształtującej się od okresu przedkolacyjnego.

Usytuowanie i opis

Grodzisko położone jest na północ od zabudowań wsi, przy wschodnim brzegu stawu, do którego wpada strumień Sławna. Pierwotnie gród wzniesiono w dolinie strumienia na naturalnym piaszczystym wzniesieniu. Grodzisko zostało częściowo zniszczone w trakcie prac melioracyjnych i rolnych. Do dzisiaj zachowała się wschodnia część obiektu o wym. podstawy 32x20 mi wysokości ok. 2,2 m, co stanowi ok. połowę pierwotnego założenia. Zachowana partia kopca wskazuje, iż był to obiekt na planie czworokąta o zaokrąglonych narożach i wymiarach 32x40 metrów. Górna płaszczyzna była znacznie mniejsza, jej rekonstruowane wymiary wynoszą ok. 18x20 metrów. Niegdyś obiekt miał fosę i wał zewnętrzny.

Historia

Grodzisko w Klwowie jest obiektem trójfazowym. Faza pierwsza (zabudowa drewniana) datowana jest na pocz. XIV wieku; środkowa (dwór szachulcowy) na Kon. XV - XVI w., najmłodsza (dwór murowany) na okres od XVII wieku do I wojny światowej.

Miasto Klwów (lokacja w 1413 r.) i wcześniejsze osadnictwo na tym terenie rozwinęło się dzięki korzystnemu usytuowaniu przy ważnych szlakach handlowych wiodących z Wielkopolski do Radomia (Klwów wymieniany jest w dokumentach z lat 1454-1455) i dalej na Litwę oraz z Torunia do Lwowa. z ziem ruskich przeganiano duże stada bydła rzeźnego (kilka tysięcy sztuk rocznie) na Śląsk i w kierunku wielkopolski, a stamtąd do europy Zachodniej. Miejscowość po raz pierwszy pojawia się w źródłach pisanych w roku 1338. Siedzibę właścicieli wzniósł na początku XIV wieku Krzesław z rodu Duninów - Łabędziów lub jego synowie Wszebór i Borzywój. Dwór o ścianach szachulcowych, zbudowany zapewne przez Stanisława Boglewskiego pod koniec wieku XV, użytkowano przez cały wiek następny. Powstanie dworu murowanego, prawdopodobnie w dwóch pierwszych dekadach XVII w., wiązać możemy z rodziną Kurdwanowskich. Dwór usytuowany na kopcu - wyspie, otoczony podmokłymi łąkami, widoczny jest jeszcze na planie folwarku Wola Klwowska z roku 1875, autorstwa Władysława Jasińskiego. Zespół folwarczno - dworski został zniszczony zapewne w czasie I wojny światowej.

Stan i wyniki badań

Grodzisko w Klwowie zostało zinwentaryzowane w roku 1949. Archeologiczne badania sondażowe przeprowadzili w roku 1976 archeolodzy z Pracowni Konserwacji Zabytków w łodzi. Wykopy otwarto w zachodniej części kopca. W trakcie badań wykonano także serię odwiertów na linii pn - pd, którymi przecięto nasyp i dolinę strumienia. Dzięki nim stwierdzono istnienie dookolnej fosy o szerokości 8-10 m i wałów zewnętrznych, które dzisiaj nie są już widoczne.

Z. Lechowicz dokonał ponownej interpretacji wyników badań z lat 70-tych w oparciu o pozyskany materiał zabytkowy (fragmenty naczyń ceramicznych, kafle płytowe, szkło butelkowe) oraz źródła historyczne. Wyróżnił on trzy fazy klwowskiego założenia obronnego. Za najstarszy poziom użytkowy uznał on pozostałości zabudowy drewnianej - nie wiemy, czy była parterowa czy wieżowa. W najstarszym poziomie budowlanym występowała wyłącznie ceramika o cechach wczesnośredniowiecznych. Do zespołu najstarszych znalezisk należą także fragmenty naczyń ceramicznych datowanych na XIII/XIV - XV wiek. Gródek pierwszej fazy uległ pożarowi. Młodsze relikty zabudowy układają się w dwa poziomy osadnicze rozdzielone dwoma poziomami bruku. Starzy poziom to pozostałości zabudowy szachulcowej wzniesionej na kamiennym fundamencie. Wypełnienie ścian było zarówno ceglane, o czym świadczy liczny gruz, jak i gliniane - jego pozostałością jest polepa. Młodszy poziom zabudowy murowanej to relikty budynku ceglanego wzniesionego na kamiennych fundamentach. Można z nim łączyć przechowywany w miejscowej szkole fragment portalu. Wyniki badan archeologicznych nie dają niestety podstaw do rekonstrukcji bryły i podziałów wewnętrznych obydwu budynków. Zabytki związane z młodszymi fazami zabudowy (fragmenty naczyń szkliwionych i kafli piecowych) datowane są na XVI - XVII wiek. W zespole tym występują również tzw. listwy piecowe z wieku XVIII. Najmłodszą grupę znalezisk tworzą fragmenty mis kamionkowych i szkła butelkowego. Datuje się je na przełom wieku XVIII/XIX i wiek następny. Wyróżnione fazy udało się skorelować z danymi ze źródeł historycznych.

Grodzisko położone jest na gruntach prywatnych, ok. 120 m na wschód od cmentarza i ok. 70 m na południe od drogi lokalnej. Zabytek jest widoczny z drogi.

Oprac. Agnieszka Oniszczuk, OT NID w Warszawie, 23.06.2015 r.