młyn wodny - Zabytek.pl
Adres
Kluczno
Lokalizacja
woj. śląskie, pow. kłobucki, gm. Przystajń
Budynek posiada dodatkowo wysokie wartości kulturowe oraz naukowe związaną z integralnością wewnętrzną z zachowanym do dzisiaj wyposażeniem technologicznym z lat 20. XX w.
Historia
Młyn wodny w miejscowości Kluczno stanowi fragment zagrody młynarskiej założonej przez Franciszka Patrzykowskiego, niemieckiego osadnika w skład której wchodzą: młyn, dom mieszkalny, tartak oraz dwa budynki gospodarcze. Obiekt powstał prawdopodobnie w 1830 r. na prawy brzegu rzeki Liswarty, początkowo napędzany nasiębiernym kołem wodnym spełniał funkcje przemysłowe, mielono w nim zboże. W 1927 r. obiekt przeszedł szereg prac modernizacyjnych, w miejscu koła wodnego zastosowano wydajniejszą turbinę pionową z przekładnicą zwalniającą. Budynek młyna podwyższono o jedną kondygnację, do elewacji zachodniej dostawiono niewielki obiekt mieszczący tartak, zmodernizowano również system wodny, a także przebudowano kanał. Kolejne przekształcenia miały miejsce w 1971 r. i koncentrowały się w obrębie napędu i systemu wodnego. Wprowadzono nową turbinę, ściany młynówki wyregulowano i obudowano konstrukcją żelbetową, przebudowano również kanał górny wprowadzając nowy stalowy ruszt. Od 1995 r. obiekt jest nieużytkowany, unieruchomiono zarówno młyn jak i tartak. Zagroda łącznie z młynem do dzisiaj stanowi własność jednej rodziny.
Opis
Młyn wodny położony jest na prawym brzegu rzeki Liswarty, w zachodniej części wsi Kluczno. Obiekt stanowi fragment większego założenia w formie zagrody w skład której wchodzi również tartak, dom mieszkalny, położone w części pn. budynki gospodarczej oraz staw zlokalizowany w części południowej. Budynek posiada cechy typowe dla regionalnej architektury drewnianej, stanowi przykład nasiębiernych młynów wodnych. Brak informacji źródłowych na temat autora obiektu, projekt przebudowy z lat 20. XX. w. autorstwa W. Kuderskiego. Jest to trzykondygnacyjny, wzniesiony na rzucie prostokąta budynek posadowiony na murowanej z kamieni polnych podwalinie, o zwartej, niesymetrycznej bryle nakrytej dachem dwuspadowym o małym spadku. Drewniany obiekt powstał w konstrukcji szkieletowej z belek, wyjątek stanowi pierwsza kondygnacja wykonana w konstrukcji zrębowej łączonej na obłap. Elewacje symetryczne, oszalowane od zewnątrz deskami w układzie pionowym ze złączeniami akcentującymi poszczególne kondygnacje. Otwory o prostych, oszczędnych formach pozbawione opasek, główne wejście zlokalizowane jest centralnie w obrębie elewacji frontowej. Wewnątrz płaskie drewniane stropy podparte na podciągach, w obrębie parteru cementowa posadzka, powyżej drewniane podłogi. Komunikacja pomiędzy poszczególnymi poziomami w postaci prostych drewnianych schodów policzkowych. Oryginalne wyposażenie w postaci mlewników, wałów, przenośników kubełkowych, kaszarek, odsiewaczy czy śrutowników pochodzi głownie z lat 20. XX w. Dzięki rozmieszczeniu poszczególnych urządzeń służących do oddzielania, rozdrabniania, odwiewania i transportu zbóż i mąki możemy wyróżnić młyn właściwy zlokalizowany w obrębie II i III kondygnacji.
Zabytek dostępny z zewnątrz.
Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 16.10.2014 r.
Rodzaj: młyn
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
drewniane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.104316, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.380515