Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dom - Zabytek.pl

dom


budynek mieszkalny XVIII w. Kielce

Adres
Kielce, Rynek 12

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. Kielce, gm. Kielce

Przykład przyrynkowej zabudowy miejskiej o funkcji szynku z zajazdem, potem hotelu, z początku XIX wieku (w zrębie z XVIII wieku); architektoniczna wartość widoczna jest w nawarstwieniach budowlanych i eklektycznym wystroju elewacji; posesja ma wartość historyczną, jako materialna pozostałość urzędu wójtowskiego związanego z lokacją i ustrojem miasta.

Historia

Wzmianki o przyrynkowej posesji wójta kieleckiego pochodzą z 1540 roku i 1668 roku. Zapewne, na przełomie XVI i XVII wieku posesja ta, przestała pełnić funkcje urzędowe, które zostały przeniesione do ratusza, a zaczęła służyć, zachowując nazwę Wójtostwo - jako szynk z zajazdem dla podróżnych. W roku 1780 został wybudowany na niej nowy dom wjezdny, parterowy, w części drewniany. Murowane były tylko słupy podcienia od strony rynku, kuchnia i piwnica. W podwórzu stała stajnia na 30 koni. W dniach 9-10 czerwca 1794 roku kwaterował w tym zajeździe T. Kościuszko ze swoim sztabem. Po 1795 roku majątek wójtostwa przejęły zaborcze władze austriackie; odtąd posesję tę, jako własność skarbową, dzierżawiono najemcom. Jej zabudowa spłonęła w czasie pożaru miasta w 1800 roku. Odbudowano ją, jako - murowaną. Piętrowy budynek wzniesiono na planie odwróconej litery L zabudowując ściśle wąski front od rynku i część obrzeża od ulicy św. Leonarda. Mieściły się w nim trzy duże izby do szynkowania trunków. Sklepione lokalności mogły być pozostałością z XVIII wieku. W skrzydle od ulicy św. Leonarda były pokoje gościnne. W głębi stała stajnia o 14 słupach, z wjazdem od strony ulicy Wesołej. W początku XIX wieku zajazd „Wójtostwo” cieszył się dobrą opinią wśród podróżujących. Rozplanowanie budynku w poł. tego stulecia było zbliżone do obecnego. W latach 1858-1944 posesja stanowiła własność kupieckiej rodziny Hönigmanów. Parter, czyli sklep i 9 izb, zajmował sam właściciel dla handlu i na mieszkanie, zaś na piętrze było 12 pokoi gościnnych (Hotel „Saski”, czynny jeszcze w latach 80. XIX wieku). W początku XX wieku przekształcono nieco elewacje - arkadowy otwór bramny rozkuto na prostokątny, trójkątne naczółki okien zastąpiono opaskami z motywem rocailla. Obecnie posesja stanowi własność prywatną. W 1958 roku w miejscu rozebranych stajni wybudowano budynek biurowy. W 2001 roku zaadaptowano część parteru na lokal banku.

Opis

Kamienica usytuowana jest kalenicowo w zwartej zabudowie wschodniej pierzei Rynku. Zajmuje narożną, prostokątną parcelę przy wlocie ulicy św. Leonarda. Wzniesiono ją, jako budynek piętrowy, wymurowany na planie odwróconej litery L, z wąskim frontem od Rynku, ściętym narożnikiem i długim skrzydłem wzdłuż ulicy św. Leonarda. Całość nakrywa jeden dach wielospadowy. Boniowane w pasy elewacje frontowe mają eklektyczny wystrój ograniczony do ozdobnych uszatych obramień okiennych i zdobionych fryzami gzymsów. Ścięty narożnik z żeliwnym balkonem na piętrze, wieńczy trójkątny fronton (dawniej z wizerunkiem Oka Opatrzności). Od strony Rynku, na skrajnej osi fasady, znajduje się prostokątny otwór przejazdu bramnego, który prowadzi na zamknięte podwórze W piwnicach, w części pomieszczeń parteru i w przejeździe bramnym zachowały się sklepienia kolebkowe. We wnętrzach, mimo przebudów, czytelne są dawne dyspozycje, właściwe dla zajazdu, nie zaś dla kamienicy mieszkalnej. Na elewacji frontowej od strony ulicy św. Leonarda, wmurowana jest kamienna płyta upamiętniająca pobyt T. Kościuszki w 1794 roku.

Dostęp do zabytku ograniczony, zabytek dostępny z zewnątrz oraz w pomieszczeniach handlowych.

Oprac. Anna Adamczyk, 14.12.2014 r.

Bibliografia

  • Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. II: Województwo kieleckie, red. J. Z. Łoziński i B. Wolff, z. 4: Powiat kielecki, oprac. T. Przypkowski, Warszawa 1957, s. 40.
  • Adamczyk J. L., Przewodnik po zabytkach architektury i budownictwa Kielc, Kielce 1998, s. 53.
  • Adamczyk J. L., Rynek w Kielcach. Przekształcenia przestrzenne i zabudowa mieszczańska Kielc lokacyjnych w XVII-XIX wieku, Kielce 1993, s. 71 i n., il. 59-61.
  • Adamczyk J. L., Wróbel T., Portrety zabytków Kielc, Kielce 2004 r., s. 26.
  • Szczepański J., Wójtostwo w Kielcach, Kielce 1984.
  • Wrońska-Gorzkowska R., Gorzkowski E., Album Kielecki. Starówka, cz. I, Kielce 1996, s. 32-34.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: budynek mieszkalny

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.71045