Historia

Browar założony przez Petera Mokrskiego, wybudowany w 1880 r. składał się z warzelni i kotłowni z maszynownią. Na pocz. lat 90-tych XIX dobudowano słodownię, drugą kotłownię, piwnice, stajnie, remizę i in. W 1918 r. browar przejęły konkurencyjne koncerny. Ograniczono produkcję do wytwarzania słodu co wymusiło liczne przebudowy w tym, nadbudowę piwnic. W 1923 r. zespół staje się własnością braci Porębskich. Podpisano klauzule zakazującą produkcji piwa. W latach 30-tych wybudowano portiernię. W 1937 roku firma straciła płynność finansową. W 1942 r. zespół przejął Skarb Państwa. W 1947 r. dawni właściciele odzyskali własność. Od 1948 r. w zabudowaniach mieściły się magazyny różnych firm. W latach 1964- 1967 przeprowadzono gruntowne remonty. W 1989 r. uregulowano sprawy własnościowe. W 1991 r. zespół stał się własnością Johannesa Bros. Rewitalizacja przywróciła zniszczony obiekt do stanu pierwotnego z przystosowaniem go do współczesnych wymogów. Wykonano prace adaptacyjno-konserwatorskie ( m.in. naprawa i wymiana konstrukcji i pokryć dachowych, czyszczenie elewacji i fugowanie murów). Sukcesywnie oddawano do użytku biura i magazyny. Aktualnie browar pod nazwą Factory Centrum stanowi siedzibę kilkudziesięciu firm i dysponuje ok. 30 000 m² powierzchni użytkowej. Na terenie browaru powstały piękne zieleńce, place, uliczki i zaułki, które są miejscami ekspozycji sztuki współczesnej, a także występów artystycznych.

Opis

Zespół usytuowany w centrum Szopienic. Główne budynki murowane z cegły z detalem architektonicznym, nietynkowane, z dachami dwuspadowymi o na ogół spłaszczonym układzie połaci.

Budynek warzelni z 1880 r. w latach 1918- 1922 przekształcony na słodownię. Na planie prostokąta; czterokondygnacyjny, z wyższym centralnym segmentem wieżowym (z przylegającym kominem), częściowo podpiwniczony. W kondygnacji I sklepienia żaglaste z gurtami wsparte na żeliwnych kolumnach; pozostałe- drewniane. Otwory okienne prostokątne, w III i IV kondygnacji mniejsze. Elewacja frontowa (pn.) dziesięcioosiowa.

Budynek starej kotłowni i maszynowni na planie prostokąta, jednokondygnacyjny, dobudowany do warzelni od pd. Elewacje z lizenami. W okresie międzywojennym przekształcona w magazyn po wyburzeniu komina, następnie na archiwum.

Budynek kotłowni z 1890 r. z maszynownią i wieżą na wodę; na planie prostokąta, jednokondygnacyjny z nadbudówką. Elewacje z lizenami. W okresie międzywojennym przekształcony na magazyn. Po 1945 r. wyburzono 34m komin. Wielokrotnie przebudowywany.

Budynek piwnic i chłodni wzniesiony po 1880 r. Fermentownia w cz. pn. 1 kondygnacyjnej; leżakownia w pd. 2 kondygnacyjnej. W latach 1918- 22 dobudowano pomieszczenia mieszkalne i podwyższono część chłodni. W okresie międzywojennym budynek pełnił funkcje rozlewni win i wódek; następnie magazynów. Budynek na rzucie kwadratu rozdzielony wąskim przejściem o nieregularnej bryle. Sklepienia kolebkowe i żaglaste; stropy Kleina. Elewacje z lizenami i gzymsami.

Budynek słodowni z lat 90- tych XIX w. na planie prostokąta, o zwartej bryle, IV kondygnacyjny (w cz. pn.- zach. V kondygn.), podpiwniczony, z rampami. Wnętrza głównie halowe. Elewacja pd. z 3 ryzalitami (środkowy na planie półokręgu). Elewacje z lizenami i gzymsami. W okr. II w. ś. poważnie uszkodzony; odbudowany bez kominów; przekształcony na magazyn.

Budynek piwiarni z końca XIX w. na planie prostokąta z niewielkimi ryzalitami od wsch. i zach. II kondygnacja niższa, nadbudowana wtórnie, tynkowana. Stropy płaskie; dach czterospadowy. Elewacje z lizenami i gzymsami. Po 1945 r. gruntownie przebudowany na budynek administracyjny.

Budynek remizy z końca XIX w. Na parterze usytuowano pomieszczenia garażowe, na piętrze mieszkalne. Po 1945 r. przekształcony na garaże zakładowe.

Budynek stajni z końca XIX w. pierwotnie 7 osiowy; po 1905 r. 11 osiowy po dobudowaniu wozowni. Po 1920 r. przekształcony na magazyn. Rzut na planie 2 połączonych prostokątów, bryła dwusegmentowa z otworami bramnymi. Budynek jednokondygnacyjny z poddaszem; niepodpiwniczony.

Stajnia z końca XIX w. Po 1905 r. przebudowana; od pn. dostawiona bednarnia. Po 1920 r. przekształcona na magazyn. Rzut na planie prostokąta, bryła zwarta. Budynek jednokondygnacyjny (od str. pn. i zach. ze względu na różnice wysokości terenu dwukondygnacyjny); niepodpiwniczony.

Budynek szaletu i altany z pocz. XX w. W latach 20 XX w. dobudowano doń łaźnie. Budynek na planie prostokąta, niepodpiwniczony, jednokondygnacyjny. Bryła dwusegmentowa (łaźnie i szalety z biurem) Budynek portierni z lat 30 XX w. Powstał przy nowym wjeździe od str. pd.- zach. zespołu. Budynek na planie kwadratu, jednokondygnacyjny z 2 pomieszczeniami i korytarzem o łącznej powierzchni ok. 30 m2.

Zespół częściowo dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 30-11-2015 r.