Ponadto jest jednym z ciekawszych przykładów typu willi fabrykanckiej. Obiekt cechuje się reprezentacyjną bryłą i bogatą dekoracją wnętrza.

Historia

Bracia Abraham i Josef Goldstein przybyli z Królestwa Polskiego do Katowic około 1866 r. Wówczas byli właścicielami tartaków w Częstochowie, Lublińcu, Herbach, Piotrkowie, Skierniewicach z filiami w Łodzi oraz Warszawie. Katowice stanowiły dla nich dogodne miejsce dla rozwoju ich przedsiębiorstwa. Wznoszenie ich katowickiej willi rozpoczęto po 1872 r. i została ona zlokalizowana nieopodal tartaku parowego, na Wilhelmsplatz. Budowę obiektu zakończono w 1875 r. Została ona wzniesiona w stylu neorenesansowym, jednak nieznany jest jej architekt. W 1880 r. miały miejsce prace budowlane prowadzone przez mistrza murarskiego Moritza Goldsteina. W latach 1886, 1890 i 1892 doszło do pożarów tartaku i składu drewna. W 1893 r. bracia Goldstein przenieśli siedzibę firmy do Wrocławia. Działka należała do nich jeszcze do 1900 r. W tym samym roku odbył się remont fasady obiektu. W 1904 r. zostały rozebrane zabudowania tartaku. Od 1913 r. część pomieszczeń na piętrze była przeznaczona na cele reprezentacyjne i wynajmował je Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych, a w latach 1920-1932 stał się on właścicielem budynku. Po 1932 r. budynek był własnością Izby Przemysłowo-Handlowej, która użytkowała go, z przerwą w trakcie okupacji, do 1950 r. W latach 1939-1945 użytkownikami willi była organizacja Industrie Und Handels Kammer Kattowitz. Po 1950 r. Izba Przemysłowo-Handlowa została zlikwidowana. W tym samym roku obiekt został przejęty przez Skarb Państwa i mieściła się w nim siedziba Centrali Obrotu Księgarskiego Dom Książki. W 1952 r. willę użytkowało Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W latach 1969-1973 piwnice obiektu zostały zaadoptowane na potrzeby Klubu Studenckiego „Puls”. W 1983 r. wieczystym użytkownikiem willi zostało Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Wówczas w dawnej sali obrad zostało otwarte Kino „Przyjaźń”, a w części parterowej umieszczono kawiarenkę oraz bibliotekę. W latach 60.-tych XX w. w willi działał Wojewódzki Ośrodek Kulturalno-Oświatowy. Od 1989 r. w obiekcie miały swoją siedzibę różnego rodzaju instytucje m.in.: Łódzki Bank Rozwoju. W 2009 r. rozpoczął się remont i prace konserwatorskie obiektu mające na celu zaadoptowanie go na nowe cele: siedziby Urzędu Stanu Cywilnego.

Opis

Willa jest budynkiem murowanym, wzniesionym z cegły, tynkowanym. Została założona na planie przypominającym literę „L”, z dwoma skrzydłami zbliżonej wielkości, zlokalizowanymi u zbiegu ulicy Jana Matejki i Placu Wolności. Budynek był pierwotnie dwukondygnacyjny, z przekształcenia poddasza powstała trzecia kondygnacja. Całość przekrywa dach pulpitowy. Elewacje frontowe: północna i północno-wschodnia zostały wzniesione względem siebie pod kątem rozwartym i łączy je półokrągły ryzalit. Jego osie wyznaczone są półkolumnami o palmetowych głowicach między które są wpisane prostokątne okna. Ryzalit zwieńczony jest tarasem. Elewacja frontowa - północna, od strony placu posiada dwa ryzality. W jednym z nich umieszczono w części parterowej otwór wejściowy o jednoskrzydłowych drzwiach. Okna na pierwszej kondygnacji są prostokątne. W górnej części ryzalitu bocznego znajdują się okna prostokątne i zamknięte półkoliście. Oddzielają je między sobą półkolumny o toskańskich kapitelach i płyciny zdobione motywami roślinnymi. Elewacja północno-wschodnia, stanowiąca również fasadę główną, także złożona jest z dwóch bocznych ryzalitów. Umieszczono w niej prostokątne okna. Nad środkowym oknem drugiej kondygnacji znajduje się płycina zwieńczona półkoliście w której mieści się płaskorzeźba ukazująca półpostać kobiety. Po bokach umieszczono medaliony z puttami. Elewacja płd.-wsch. jest niesymetryczna. W jej bryle wykorzystano formę portyku, w którym znajduje się wyjście pierwotnie prowadzące do ogrodu. Nad portykiem umieszczono balkon. Na drugiej kondygnacji, po prawej stronie znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca alegorię nauki, przemysłu i sztuk pięknych. W części południowej znajduje się pięciokondygnacyjna wieża założona na planie kwadratu. Nakryta jest czterospadowym, płaskim dachem. Fasady w części płd.-zach. i płd. posiadają skromniejszą dekorację.

Wnętrza zakomponowano w układzie korytarzowym i tylko po części zachowały swój oryginalny charakter. Poszczególne pomieszczania i korytarze były bogato zdobione sztukateriami, dekoracjami kamieniarskimi oraz polichromią. Sala konferencyjno-reprezentacyjna pierwotnie stanowiła salę balową. Została przekryta pseudokasetonowym drewnianym stropem zdobionym wokół fryzem ze złoconym ornamentem roślinnym imitującym kurdyban. Dekoracja reprezentacyjnej klatki schodowej i hallu została odtworzona. Stanowią ją bogate polichromie, w które wkomponowany jest monogram właścicieli „AJG”, marmurowe kolumny i przyścienne pilastry o złoconych głowicach.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Sabina Rotowska, OT NID w Katowicach, 22-12-2015 r.