Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

park im. Tadeusza Kościuszki - Zabytek.pl

park im. Tadeusza Kościuszki


park 1903 r. Katowice

Adres
Katowice

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Katowice, gm. Katowice

Park im.Tadeusza Kościuszki, którego początki sięgają przełomu XIX i XX w.

stanowi najstarszy i najpełniej zachowany teren zieleni miejskiej w Katowicach. Poza istotnymi walorami artystycznymi w postaci kompozycji nawiązującej do parków angielskich oraz bogatym programem funkcjonalnym, obszar ten posiada istotne wartości historyczne w skali regionu. W okresie międzywojennym na jego terenie powstała wieża spadochronowa, istotny punkt oporu przed wkraczającymi do miasta w 1939 r. wojskami Wermachtu. Obecnie jest to jedyny tego typu obiekt zachowany na terenie kraju. Dodatkowo, w związku z próbą utworzenia w przestrzeni parkowej skansenu budownictwa ludowego do dzisiaj zachował się tutaj translokowany w latach 30. XX w. drewniany kościół św. Michała Archanioła, jeden z najstarszych drewnianych kościołów z terenów Górnego Śląska.

Historia

Początki dzisiejszego parku związane są bezpośrednio z rokiem 1888, kiedy to na obszarze lasku miejskiego utworzono tereny zieleni urządzonej. Kilka lat później w 1894 r. rzeczoną przestrzeń zagospodarowano pod tzw. Südpark, Park Południowy. Działania te należy łączyć z powołanym w tym okresie z inicjatywy radcy miejskiego Herzbergera, Towarzystwem Upiększania Miasta. Leżący początkowo poza obszarem miejskim teren w 1903 r. został wydzierżawiony od jego ówczesnego właściciela, potentata przemysłowego Thiele-Wincklera. W tym samym roku w obrębie położonego w części pd. wzgórza Beata wzniesiono 20-metrową wieżę Bismarcka, jedną z trzech tego typu realizacji na terenie śląska. Zasadnicze prace projektowe rozpoczęto w 1910 r., założono wówczas główne ciągi spacerowe, nasadzono zieleń stanowiącą bazowy szkielet układu, a także obsadzono aleję, wzdłuż ul. Kościuszki, zwaną wówczas Promenadą. Park Kościuszki powstał na terenach po jednej z pierwszych kopalni węgla kamiennego w mieście, założonej w 1801 r. kopalni Beata, a jego ostateczna formę została ukształtowana w 1922 r. Pierwsze prace porządkowe na terenie liczącego wówczas 60 ha parku prowadzono już w 1925 r., nadano mu wówczas im. Tadeusza Kościuszki. 

W 1927 r. w pn.-wsch. części założenia powstała muszla koncertowa. Na początku lat 30. XX w. rozebrano wieżę Bismarcka, a znajdujący się na niej medalion z podobizną Tadeusza Kościuszki, zainstalowano w centralnej części parku na postumencie. W okresie międzywojennym na terenie kompleksu powstała wieża spadochronowa, stanowiąca istotny punkt oporu 4 września 1939 r. w związku z wkroczeniem oddziałów Wermachtu do miasta. W latach 40. XX w. wieża została zniszczona przez Niemców, a jej obecny kształt stanowi efekt odbudowy prowadzonej w 1949 r. 

W latach 30. XX w. dyrektor Muzeum Śląskiego pełniący w późniejszych latach funkcję Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, Tadeusz Dobrowolski rozpoczął starania o utworzenie na terenie parku skansenu budownictwa ludowego. Przed wybuchem wojny translokowano tutaj XVI-wieczny drewniany kościół św. Michała z Syryni oraz XVII-wieczny drewniany spichlerz z Gołkowic, zniszczony w trakcie pożaru w 1969 r. Do dzisiaj na terenie parku zachował się stanowiący jedną z jego głównych atrakcji kościół św. Michała Archanioła, aktualnie filia Muzeum Historycznego w Katowicach. Ostatnie większe prace związane z programem funkcjonalnym założenia miały miejsce w 1967 r., kiedy to na teren parku przeniesiono cmentarz żołnierzy radzieckich. 

Opis

Park miejski im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach, d. Südpark zlokalizowany jest w pd. części miasta i ograniczony odpowiednio ulicami: Kościuszki, Piękną oraz Górnośląską. Rozplanowany na powierzchni ponad 70 ha jako zieleń publiczna o charakterze rekreacyjno-wypoczynkowym stanowi teren otwarty, ogólnie dostępny.

Układ założenia w swojej zasadniczej strukturze nawiązuje do typowych dla tego okresu parków angielskich. W obrębie parku widoczne są również wpływy ogrodów klasycystycznych przejawiające się w charakterze rozplanowania poszczególnych rabat oraz klombów kwiatowych. Zbliżony w narysie do trójkąta plan jest gęsto poprzecinany ścieżkami spacerowymi, a w jego strukturze możemy wyróżnić kilka otwartych polan. Jedna z nich położona w części pd. stanowi obszar na którym pierwotnie wytoczono tor saneczkowy, początkowo jedyny element o charakterze rekreacyjnym. Pozostałe polany podkreślone poprzez umiejętne nasadzenie zieleni wysokiej skupione są zasadniczo w pn.-wsch. narożniku, w bezpośrednim sąsiedztwie wieży spadochronowej akcentując dodatkowo zlokalizowane w tej części główne wejście do parku. Jedną z kluczowych alei stanowi trakt spacerowy, założony na osi zach.-wsch. z wydatnym kwiatowym klombem oraz obeliskiem z podobizną patrona parku Tadeusza Kościuszki w części zach. W rozplanowaniu parku widoczna jest tendencja sytuowania najistotniejszych obiektów wzdłuż głównej ulicy Kościuszki i tak kolejno od pn. znajduje się tutaj pawilon wystawowy połączony konstrukcyjnie z muszlą koncertową, plac zabaw dla dzieci, drewniany kościół św. Michała Archanioła oraz wysunięty najbardziej na pd. cmentarz żołnierzy radzieckich, o charakterystycznym regularnym rozplanowaniu z umiejscowiony w centrum obeliskiem. Główne zbiorniki wodne zlokalizowano po przeciwległej stronie, wzdłuż ulicy Pięknej w części o bardziej swobodnym, naturalistycznym charakterze. Dodatkowo kompozycję parkową urozmaicają liczne rabaty oraz nasadzenia z bylin oraz roślin jednorocznych, skupione wokół przestrzeni przeznaczonych do odpoczynku w formie niewielkich wnętrz parkowych, a także zieleń niska nasadzona w kwietnikach wzdłuż ścieżek oraz schodów. 

Roślinność parkową budują głównie drzewa liściaste jak brzoza brodawkowa, jarząb pospolity, klon jesionolistny, dąb szypułkowy, robinia akacjowa, lipa drobnolistna czy dąb szypułkowy. Kompozycję uzupełniają nieliczne drzewa iglaste w postaci różnych odmian sosny, świerka europejskiego, cisu pospolitego oraz choiny kanadyjskiej. Strukturę założenia dopełniają ponadto krzewy liściaste, tj. różaneczniki, azalie, forsycja, jaśminowiec czy lilak. 

Teren ogólnie dostępny.

Oprac.: Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 07-02-2018 r.

Rodzaj: park

Styl architektoniczny: modernistyczny

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_ZZ.27715, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_ZZ.16369