Historia

Zespół zamkowy został zbudowany w XIV w., kiedy właścicielami Karłowic była rodzina Czamborów de Kertzendorf (von Tschammer). Miał on formę trapezu z wieżą w zach. części. Następnie w 1440 r. zamek przeszedł na własność rodu von Beessów, a w 1565 r. został kupiony przez Piastów brzeskich. Za ich czasów zamek przebudowano. Postawiono nowy budynek mieszkalny, podwyższono wieżę do ok. 25 m i rozbudowano skrzydło z bramą wjazdową. W 1675 r., po wygaśnięciu linii Piastów z Brzegu, karłowicki majątek wszedł w skład domeny królewskiej i był często oddawany w dzierżawę. W tym też czasie nastąpiły kolejne przekształcenia budowli: rozbudowano kaplicę zamkową, budynek mieszkalny oraz skrzydło południowo-zachodnie. Od 1905 r. zespół należał do Królewskiego Zarządu Dóbr, a od 1922 r. do Śląskiego Towarzystwa Ziemskiego z Wrocławia. W 1937 r., dobra liczące zaledwie 88 ha stały się własnością Franza Krauzego. Po II wojnie światowej majątek znacjonalizowano i przez następne kilkadziesiąt lat folwarkiem zarządzał GS Popielów, natomiast zamkiem i parkiem dysponowało Nadleśnictwo Państwowe z Brzegu. Obecnie zarówno zamek, jak i budynki gospodarcze są własnością prywatną.

Opis

Zespół zamkowy położony jest w pd.-wsch. części Karłowic, przy ul. Młyńskiej, po pn.-zach. stronie koryta rzeki Stobrawy. Zamek jest otoczony częściowo zachowaną fosą oraz niewielkim parkiem założonym w XIX wieku. W pobliżu znajdują się budynki gospodarcze dawnego folwarku (spichlerz, młyn, powozownia, budynek rządcy), wybudowanego w 1. poł. XIX wieku.

Murowany z cegły i otynkowany (z wyjątkiem wieży) zamek wzniesiono na planie nieregularnego czworoboku. Składał się on z: zajmującej obecnie pd. wsch. część założenia, cylindrycznej wieży (wzniesionej w poł. XIV w., podwyższonej w XVI i XIX w.), z otworami okiennymi zamkniętymi półkoliście i nakrytej stożkowym dachem oraz z murów obwodowych. Przy wieży znajdowała się brama, w późniejszym okresie przekształcona w budynek bramny.

Główny dom zamkowy znajdował się na zachód od wieży. Rozebrano go na przełomie XVII i XVIII w., a na jego miejscu wzniesiono w 1715 r. barokową, salową na planie prostokąta z półkolistą absydą, trójprzęsłową kaplicę. Została ona nakryta dachem siodłowym z naczółkiem od zachodu. W jej wnętrzu zachowały się: empora, chór muzyczny i sklepienia kolebkowe z lunetami.

W 2 poł. XVIII w. przy budynku bramnym wzniesiono dwukondygnacyjny budynek mieszkalny, który w XIX w. przedłużono na pn. Dom ma plan litery L. Pomieszczenia o nieregularnym układzie, z obszerną sienią od strony dziedzińca, posiadają stropy płaskie. Budynek nakryto dachem naczółkowym. Siedmioosiowa elewacja frontowa o nieregularnym rytmie osi została ujęta w zach. narożnikach wydatnymi skarpami.

Dziedziniec zamkowy zamknięto w 2. poł. XIX w. kolejnym domem mieszkalnym (od pd.), wzniesionym na planie prostokąta. Dwukondygnacyjny, płasko zadaszony, charakteryzuje się elewacjami ozdobionymi prostymi gzymsami nadokiennymi i międzypiętrowymi.

We wschodnim skrzydle mieści się budynek gospodarczy, dobudowany do muru obronnego w XVI w., wzniesiony na planie wydłużonego, nieznacznie załamanego prostokąta. Nakryty dachem siodłowym zawiera jeden trakt pomieszczeń o charakterze wysokich piwnic nakrytych sklepieniami kolebkowymi. Otwory okienne mają kształt otworów strzelniczych. W wejściu od strony dziedzińca znajduje się ostrołukowy późnogotycki kamienny portal.

Wyposażenie zamku oraz kaplicy znajduje się obecnie w brzeskim Zamku Piastów.

Dostęp do obiektu ograniczony.

Oprac. Aleksandra Ziółkowska, OT NID w Opolu, 10.12.2015 r.