Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny


kościół 1499 r. Kamionna

Adres
Kamionna, Kościelna 5

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. międzychodzki, gm. Międzychód - obszar wiejski

Przykład niewielkiego, późnogotyckiego kościoła miejskiego, wyróżniającego się bogactwem zachowanego detalu architektonicznego, co stawia go w rzędzie dzieł wybitnych.

W świątyni zachowało się częściowo dawne wyposażenie, m. in. późnogotyckie stalle z pocz. XVI w.

Historia

Kamionna, niegdyś czoło opola, wzmiankowana była po raz pierwszy w 1261 r. Od końca XIV w. posiadała prawa miejskie. Najstarsza wzmianka świadcząca o miejskim charakterze osady pochodzi z 1402 r. Było to miasto prywatne. Od XIV do XVI w. Kamionna należała do rodu Nałęczów Kamieńskich, od XVII do pocz. XIX w. - do Prusimskich. W 1628 r. nastąpiła nowa lokacja staraniem Krzysztofa Prusimskiego. Lokację odnowił w 1701 r. Ludwik Prusimski. W 1874 r. Kamionna utraciła prawa miejskie.

Parafia w Kamionnej powstała najprawdopodobniej już w XII w., choć wzmiankowana była dopiero w 1405 r. Pierwotny drewniany kościół w XV w. nosił wezwanie Narodzenia NMP w. Zachowana do dziś murowana późnogotycka świątynia wzniesiona została w latach 1499-1500 (wg innych badaczy - w kon. XV i w 1 ćw. XVI w.). Jej fundatorami byli ówcześni dziedzice - bracia Mikołaj i Dobrogost Kamieńscy (zgodnie z tradycją Mikołaj był opatem cystersów z pobliskiego Bledzewa, jednak nie znajduje to potwierdzenia w źródłach). Wg pierwotnego projektu kościół miał być dwunawową bazyliką, z wąską nawą boczną przylegającą do nawy gł. od północy. Po zmianie koncepcji ostatecznie powstał budynek jednonawowy. Prace prowadzone były w dwóch etapach. W pierwszym etapie wykonano ściany obwodowe kościoła wraz z zakrystią i wieżą. Po wzniesieniu murów prace zostały na jakiś czas przerwane. W etapie drugim nadbudowano szczyt wschodni i zachodni, kościół nakryty został dachem, następnie wykonano sklepienia. Wieża została wzmocniona skarpami, wymurowano też jej zwieńczenie. W 1570 r. kościół był konsekrowany. Podczas wojen szwedzkich budynek został zniszczony, odbudowano go w latach 90. XVII w. Kolejne zniszczenia nastąpiły podczas wojen napoleońskich. W 1823 r. zawalił się szczyt zachodni, odbudowano go w formach neogotyckich w 1834 r. Kolejny remont został przeprowadzony w 1934 r.

Opis

Kościół pw. Narodzenia NMP usytuowany jest w południowo-zachodniej części miejscowości, na zach. od Rynku, na wysokiej skarpie nad rzeką Kamionną. Świątynia jest otoczona dawnym cmentarzem przykościelnym, ogrodzonym częściowo późnogotyckim ceglanym murem (od zachodu pełni on funkcję muru oporowego), częściowo nowym murem kamiennym.

Późnogotycka świątynia jest budowlą salową. Wzniesiona została na planie wydłużonego prostokąta, z niewyodrębnioną, zamkniętą prostą ścianą częścią prezbiterialną od wschodu. Do części prezbiterialnej po stronie pn. przylega zakrystia ze skarbczykiem na planie prostokąta, do nawy od północy - okrągła wieża oraz prostokątna kruchta. Ponadto po stronie zach. znajduje się niewielki prostokątny przedsionek. Kościół nakryty jest wysokim dachem dwuspadowym. Zakrystię oraz kruchtę nakrywają dachy pulpitowe, przedsionek - dach dwuspadowy. Nad całością dominuje wysoka wieża, w dolnej partii cylindryczna, wyżej - kwadratowa, o ściętych narożach, nakryta stożkowym hełmem.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły w wątku polskim, z użyciem zendrówki, na kamiennym fundamencie i kamienno-ceglanym cokole. Ściany od zewnątrz pozostawiono nieotynkowane, wnętrze otynkowano. Dachy pokryte zostały dachówką ceramiczną. Wnętrze nawy nakrywa sklepienie gwiaździsto-sieciowe, kruchtę południową - sklepienie sieciowe, zakrystię - sklepienie kolebkowo-krzyżowe.

Zewnątrz kościół opięty jest dwuskokowymi skarpami. W skarpach widoczne są niewielkie, półkoliście zamknięte wnęki. Okna zamknięte są łukiem ostrym. Ujęta skarpami elewacja wschodnia jest dwuosiowa. Po obu stronach skarpy środkowej znajdują się okna wypełnione kamiennymi maswerkami. Elewację wieńczy podzielony gzymsami, trójkondygnacyjny, uskokowy szczyt ze sterczynami i attykowymi spływami w narożach. Poszczególne kondygnacje szczytu wypełnia bogata dekoracja z profilowanej cegły (przenikające się lub zdwojone arkadki, motywy maswerkowe). Elewacja zachodnia ujęta jest skarpami narożnymi. Na osi znajduje się niewielki przedsionek, w którym umieszczono prostokątne wejście z segmentowo zamkniętym nadświetlem. W zwieńczeniu, ponad opaską z tynku, zachowała się dolna partia szczytu późnogotyckiego, ozdobiona przenikającymi się arkadkami z profilowanej cegły. Wyżej widoczny jest nadbudowany trójkątny szczyt neogotycki. Elewacja południowa po wsch. stronie wieży zwieńczona jest gzymsem, pod którym znajduje się fryz wykonany z kształtek żeber sklepiennych (motyw krzyży na przemian prostych i ukośnych), po jej stronie zachodniej - fryz z ukośnie ustawianej cegły. Wieża ujęta jest wydatnymi skarpami. Jej dolna cylindryczna partia ozdobiona jest umieszczonymi naprzemiennie opaskami z tynku, odcinkami fryzu ząbkowego i rzędem kroksztynów. Czworoboczna, nadwieszona na odcinkowych arkadach kondygnacja górna zwieńczona jest sterczynami i odcinkami attyki. W jej ścianach widoczne są półkoliście zamknięte otwory dzwonowe. W usytuowanej obok wieży kruchcie znajduje się ostrołukowe wejście do kościoła, obok wejścia - półkoliście zamknięte okno.

Wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniami gwiaździsto-sieciowymi, których żebra spływają na trójkątne, schodkowe konsole oraz nadwieszone lizeny. W trzech zach. przęsłach po stronie pn. widoczne są zamurowane, zamknięte półkoliście wnęki, świadczące, iż pierwotnie planowano wzniesienie nawy bocznej. Pod kościołem znajdują się krypty grzebalne (obecnie niedostępne). Zachowały się trzy zamknięte ostrołukowo portale, prowadzące do kościoła z kruchty południa i przedsionka zachodu oraz z kościoła do zakrystii. Najstarszym elementem dawnego wyposażenie kościoła są późnogotyckie stalle z pocz. XVI w. Ponadto zachował się barokowy ołtarz gł. z 2. poł. XVII w., z rzeźbami świętych oraz obrazem MB z Dzieciątkiem, a także późnorenesansowy ołtarz boczny sprzed poł. XVII w., z rzeźbioną grupą Ukrzyżowania w polu środkowym.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej archidiecezji poznańskiej: www.archpoznan.pl

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 07.10.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.168486, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.138776