Historia

Kamienny Most do 1945 roku nosił nazwę Steinhöfel. Majątek szlachecki od średniowiecza należał do rodu von Wedel. W tym czasie miejscowość znajdowała się w granicach Nowej Marchii brandenburskiej, kilka kilometrów od granicy z Księstwem Zachodniopomorskim. Istniejący częściowo do dzisiaj dwór wzniesiono prawdopodobnie w pierwszej ćwierci XVII w. Z dawnego założenia zachował się budynek mieszkalny. Według przekazów historycznych ówczesne siedziby szlacheckie były zespołami budynków mieszkalnych i gospodarczych otoczonych murem lub palisadą, a w wielu przypadkach fosą. W Kamiennym Moście zabudowa dworska usytuowana była zapewne od północy i północnego wschodu przy brzegu jeziora. Gospodarczy charakter tej części założenia czytelny był jeszcze w latach 90-tych XX w.

Niewiadomo dokładnie jak wyglądała ówczesna siedziba. Zachowany do dzisiaj budynek mieszkalny był jednopiętrowy, nakryty wysokim dwuspadowym dachem. Wnętrza miały dwutraktowy układ z sienią przelotową w części środkowej. Sień jako główne pomieszczenie mieszkalne wyposażona była w dwa kominki. Program taki stanowił niemal regułę w nowomarchijskich siedzibach ziemiańskich. Dla przykładu można podać, że podobny obiekt pochodzący z tego samego czasu zachował się w postaci ruiny w Wardyniu na terenie dawnej Nowej Marchii.

Dwór przebudowywano wielokrotnie w późniejszych czasach. Prawdopodobnie z pierwszej połowy XVIII w. pochodzi sklepiona piwnica. W 1816 r. na skutek reformy administracyjnej część dawnej Nowej Marchii wraz z Kamiennym Mostem wyłączona została do prowincji pomorskiej (Provinz Pommern). Od 1803 r. majątek był własnością wpływowego w tym czasie na terenie Brandenburgii rodu von Waldow. W 1831 r. panem na Kamiennym Moście został Carl Ernst Wilhelm von Waldow, który otrzymał nominację na dożywotniego członka Pruskiej Izby Panów (Preußiche Herrenhaus) dekretem królewskim z 23 stycznia 1855 roku. W pierwszej połowie XIX wieku, szczególnie w latach 30-tych XIX w. dokonano licznych przekształceń całego założenia dworskiego. Zapewne w tym czasie na zachód od dworu wybudowano zespół folwarczny, a od strony wschodniej i południowej założono park krajobrazowy. Zakres zmian dokonanych w wyglądzie dworu widoczny jest na rycinie zamieszczonej w dziele Alexandra Dunckera w trzeciej ćwierci XIX w. W tym czasie założono nowy dwuspadowy dach z naczółkami oraz lukarnami powiekowymi. Dwór otrzymał klasycystyczną szatę architektoniczną. Do siedemnastowiecznego korpusu głównego dostawiono ryzalit na osi fasady oraz nowe skrzydło od południa. Okna na pierwszym piętrze w korpusie i skrzydle bocznym otrzymały nowe klasycystyczne obramienia składające się z pilastrów i belkowania. Elewacje zachodnią i wschodnią skrzydła zwieńczono attyką z wazami. Wkrótce potem skrzydło boczne powiększono dobudowując od wschodu część ryglową. W pierwej ćwierci XX w. majątek nabyty został przez ród von Kieckebusch. Księgi adresowe wymieniają jako właścicieli Maxa von Kieckebusch w 1911 oraz Wilhelma w 1920 r. W latach dziesiątych XX w. dwór przekształcono w pałac. Zachowano stary późnorenesansowy budynek dworski i całkowicie zmodernizowano skrzydło południowe, nadając mu formy eklektyczne łączące neobarok z elementami architektury średniowiecznej. Ryzalit wejściowy przebudowano na arkadowy ganek z tarasem. Architekturę całego budynku częściowo ujednolicono. Na piętrze skrzydła bocznego urządzono reprezentacyjną jadalnię.

Kolejnej modernizacji dokonano w latach 20-tych XX w. Przebudowano sień i założono nad nią żelbetowe stropy belkowe. Od wschodu dobudowano ryzalit w którym umieszczono reprezentacyjne schody.

Po drugiej wojnie światowej majątek w Kamiennym Moście upaństwowiono. W 1953 pałac wraz z parkiem stał się siedzibą Liceum Zawodowego i Zasadniczej Szkoły Mechanizacji Rolnictwa w Kamiennym Moście. Ok. 1970 roku urządzono na strychu pokoje internatu. Zniszczono wówczas pierwotne lukarny powiekowe wstawiając w ich miejsce duże prostokątne facjaty nakryte dachem pulpitowym. W latach siedemdziesiątych nadbudowano ganek wejściowy o dodatkową kondygnację wykonaną z metalu i szkła. W 1998 r. od strony wschodniej dobudowano do pałacu dobudowano salę gimnastyczną.

Opis

Pałac usytuowany jest w północnej części wsi, nad brzegiem jeziora Kamienne. Od wschodu i południa otacza go rozległy park krajobrazowy. Po zachodniej stronie położony jest duży zespół budynków dawnego folwarku.

Późnorenesansowy, rozbudowany został w formach oraz eklektycznych łączących barok późnorenesansowych z elementami architektury średniowiecznej oraz renesansu północnoeuropejskiego

Pałac zwrócony fasadą w kierunku zachodnim składa się z prostokątnego w rzucie korpusu głównego oraz skrzydła bocznego przylegającego doń pod kątem 90 stopni od strony elewacji południowej. Do skrzydła bocznego od wschodu dostawiona została współczesna sala gimnastyczna. Na osi fasady korpusu głównego usytuowany jest arkadowy ganek wejściowy, na osi elewacji tylnej - prostokątny ryzalit. Pałac jest budynkiem piętrowym, podpiwniczonym. Korpus główny oraz wschodnią część skrzydła bocznego nakryto wysokim dachem dwuspadowym z naczółkami, zachodnią część skrzydła bocznego nieco niższym dachem dwuspadowym. Poddasze doświetla szereg prostokątnych facjat nakrytych dachem pulpitowym. Parterowy ganek wejściowy z tarasem przeszklono na wysokości piętra.

Budynek wymurowany został z cegły. Cokół skrzydła bocznego obłożono ciosami granitowymi o niedokładnie opracowanych powierzchniach stycznych. Ściany piętra ganku wejściowego wykonano z metalu i szkła. Dach pokryty jest dachówką zakładkową. Piwnice nakryto sklepieniem kolebkowym, kondygnacje wyższe stropami belkowymi: żelbetowymi i drewnianymi. Żelbetowy strop w sieni pokrywa drewniana okładzina. Stolarka okienna ma konstrukcję skrzynkową o zróżnicowanym podziałach.

Elewacje zwieńczone są profilowanym gzymsem, naroża zaakcentowane boniowanymi lizenami. Otwory okienne o kształcie stojących prostokątów ujęto opaskami z uszakami oraz zdwojonymi zwornikami w zwieńczeniu. Wielkie okna zamknięte łukami pełnymi doświetlają reprezentacyjną jadalnię mieszczącą się na piętrze skrzydła bocznego. Ich stylizowane na gotycką wimpergę obramienia zwieńczono barokowymi zdwojonymi zwornikami.

Wnętrza korpusu głównego rozplanowane zostały w układzie dwutraktowym z sienią przelotową na osi, wnętrza skrzydła bocznego w układzie półtoratraktowym z korytarzem. W części budynku pomieszczenia tworzą układ amfiladowy. Najbardziej reprezentacyjnym wnętrzem pałacu jest duża sień o wystroju w duchu pluralizmu stylowego. Zdobi ją oryginalny kominek architektoniczny z pocz. XVII w., reprezentacyjne schody i strop belkowy z lat 20-tych XX w. Kominek składa się z części paleniskowej ujętej pilastrami oraz nastawy w formie dwukondygnacyjnego szczytu wolutowego. Na uwagę zasługuje strop z drewnianą okładziną, stylizowany na profilowany strop drewniany z okresu średniowiecznego lub nowożytnego. W ryzalicie na końcu sieni położone są reprezentacyjne schody trójbiegowe z podestem, tzw. „cesarskie”. Ich układ wyraźnie nawiązuje do schodów niemieckich rezydencji barokowych, natomiast balustrada deskowa w typie plecionki charakterystyczna jest dla wnętrz wczesnoklasycystycznych.

Na piętrze w skrzydle bocznym usytuowane jest kolejne reprezentacyjne pomieszczenie, służące niegdyś prawdopodobnie jako jadalnia. Ściany wyłożono tu boazerią ramowo-płycinową. Płycinowe podziały i ornament zdobiący boazerię i drzwi nawiązują swą stylistyką do baroku i gotyku. Jeszcze w 1977 r. stał w jadalni neorenesansowy kredens z końca XIX w., dziś zachowała się z niego jedynie dolna część.

W jednym z pomieszczeń na piętrze znajduje się neorokokowy kominek odlany z metalu. W głównym wejściu do pałacu zachowały się drzwi pochodzące z I poł. XIX w.

W budynku obecnie mieści się szkoła, zwiedzanie należy uzgadniać z jej dyrekcją.

Oprac. Radosław Walkiewicz, 26.11.2014 r.