kościół pw. św. Stanisława - Zabytek.pl
Adres
Kalisz, Sukiennicza 7
Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. Kalisz, gm. Kalisz
Historia
W roku 1283 w kościele odbyła się konsekracja Jakuba Świnki na arcybiskupa gnieźnieńskiego. W uroczystości uczestniczył książę Przemysł II, późniejszy król Polski. Motywem przewodnim działalności arcybiskupa Świnki było zjednoczenie Polski, stąd też obie uroczystości konsekracji odbyły się w tym samym kościele i roku.
Rozbudowa kościoła postępowała za panowania króla Kazimierza Wielkiego, wnuka Jolanty, a syna Jadwigi Bolesławówny i Władysława I Łokietka. Król był hojny dla Kalisza. Nadawał liczne przywileje, obdarzał fundacjami, za panowania Kazimierza Wielkiego miasto zostało otoczone murami obronnymi, a kościół OO. Franciszkanów powiększono. Dodatkowo, ze względu na położenie przy murach obronnych był on ważnym punktem obronnym.
Kościół franciszkanów strawiły, tak jak miasto, pożary w roku 1537 i 1559. Dopiero pod koniec wieku XVI dzięki działalności prymasa Karnkowskiego znacznie ożywiło się budownictwo w Kaliszu. Do miasta przybyli architekci i budowniczowie.
Prawdopodobnie Albinowi Fontanie, jednemu z członków znanej rodziny włoskich architektów, zlecono odbudowę kościoła franciszkanów.
W latach 1599-1632 odbudowano kościół, a kilka lat później zaczęto budowę murowanego klasztoru w miejscu dawnego drewnianego.
Na drugą połowę XVII wiek przypada działalność ojca Kazimierza Biernackiego. Biernacki był doktorem teologii i filozofii, historykiem zakonu. On to większą część klasztoru wymurował, wzniósł wieżę, kaplicę św. Barbary podwyższył o 9 metrów (15 ówczesnych łokci), nad kaplicą zawiesił dzwony, wzniósł ołtarz św. Franciszka i Antoniego oraz korytarze klasztorne malowidłami ozdobił.
Wiek XVIII to kolejne remonty i restauracja kościoła i klasztoru.
W roku 1798 władze pruskie zajęły budynki przeznaczając je na siedzibę policji i więzienie polityczne. Dzięki usilnym staraniom franciszkanie odzyskali budynki po sześćdziesięciu latach.
Po usunięciu z Kalisza ostatnich franciszkanów w roku 1902 kościołem opiekowali się rektorzy wyznaczeni przez władze diecezjalne.
W roku 1918 do klasztoru powracają zakonnicy, którzy rozpoczynają remont i restauracje kościoła. Szczególnie intensywnie przebiegało to w roku 1922 i w 1934.
Następne gruntowne odnowienie i restauracje wnętrza kościoła wraz z odnowieniem wszystkich ołtarzy przeprowadzono w latach 1964-1966.
W roku 2001 przeprowadzono remont dachu nad prezbiterium kościoła.
W roku 2003 wyremontowano wieżyczkę z sygnaturką a w roku 2005 wyremontowano dach nad nawą główną.
Częściowe prace remontowe rozpoczęto w roku 2012. Prace prowadzone były w Kaplicy Męki Pańskiej, gdzie prowadzono prace archeologiczne na głębokości około 3 metrów.
Odkryto wtedy naczynia liturgiczne, kilka czaszek ludzkich i monety.
Dwa denary jagiellońskie z XV wieku i monetę cesarza Leopolda z roku 1680.
W trakcie renowacji odkryto rzadki z XIII-wieczny manswerk z szarego piaskowca, który był zakryty tynkiem i ołtarzem.
W roku 2018 rozpoczęto podobne remonty i renowacje. Przed rozpoczęciem prac remontowych wykonano dokumentacje i zrobiono pasówki, miały one pokazać co kryją tynki. Odkryto na jednej ze ścian prezbiterium malowidło przedstawiające św. Krzysztofa z dzieciątkiem na ręku .
Mierzy 16 metrów wysokości i 6 metrów szerokości.
Malowidło jest pewnie z końca XIII wieku, czyli może powstało w czasie budowy kościoła.
W trakcie remontu i renowacji kościoła w roku 2018 znaleziono również cenne monety:
- matapan południowosłowiański, jedną z czterech w Polsce
- dwudenar Zygmunta Augusta z roku 1570
- denar Kazimierza Wielkiego - unikat (w XIX wieku odkryto denary Kazimierza Wielkiego z głowa wołu, także bite w Kaliszu jak inne)
- boratynka Jana Kazimierza
- dwa denary węgierskie w XVI wieku
- szeląg ryski
- szeląg Zygmunta III
- półgrosz Zygmunta Starego
- grosz gdański Zygmunta III
Opis
Najstarszą część kościoła stanowi prezbiterium z boczną zakrystią (dziś kaplicą Męki Pańskiej), datowana na czasy Jolanty, zaś korpus nawowy powstał najpewniej za panowania Kazimierza Wielkiego.
W szczycie prezbiterium było wspaniałe gotyckie okno, dziś przesłonięte ołtarzem głównym.
Trzy nawy równej wysokości na sklepieniu ozdobione są bogatą sztukaterią o motywach geometrycznych, główek aniołów, rozet, stylizowanych kwiatów. Całość tworzy na sklepieniu plastyczną sieć.
Charakterystyczne dla okręgu kaliskiego zdobienie sklepień występuje jeszcze na terenie lubelskiego i określane jest w sztuce zdobieniem typu kalisko-lubelskim.
Wnętrze uzupełnia chór i organy na balkonie oraz ambona w kształcie Łodzi Piotrowej po lewej stronie ołtarza głównego.
W barokowym ołtarzu głównym znajduje się obraz z połowy XVIII wieku – „Wskrzeszenie Piotrowina„. Z obrazem tym związana jest legenda jakoby biskup św. Stanisław kupił ziemię od rycerza zwanego Piotrowinem, który wkrótce zmarł. Na ziemi tej zamierzał zbudować kościół. Po śmierci Piotrowina biskup oskarżony został o zagarnięcie tej ziemi. Nie mogąc udowodnić swej niewinności w sądzie, biskup Stanisław wskrzesił Piotrowina, który poświadczył jego uczciwość.
Nad tabernakulum jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z początku XVII wieku.
W kościele znajduje się nagrobek o. Jana Kazimierza Biernackiego, budowniczego klasztoru i kościoła. Są również barokowe ołtarze świętych: ołtarz świętego Franciszka, założyciela zakonu, ołtarz św. Antoniego, ołtarz błogosławionej Jolanty z relikwiami sprowadzonymi z Gniezna w roku 1958, fundatorki obiektu.
Oprac. Waldemar Rusek
Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Waldemar Rusek Rusek.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: inna
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.163420, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.47904