Bożego Ciała (ob. par.), klasztoru, dzwonnicy i ogrodzenia z bramami. Stanowi rzadki przykład późnobarokowego zespołu sakralnego, gdzie kościół jest ściśle zintegrowany z budynkiem klasztoru nachodzącym osiowo na prezbiterium.

Historia

Miasto Józefów zostało założone na gruntach wsi Kolczyn w 1687 r. z inicjatywy Andrzeja Potockiego, kasztelana krakowskiego i hetmana polnego koronnego, który sprowadził tu bernardynów i w 1691 r. ufundował pierwsze drewniane zabudowania klasztorne wraz z niewielkim kościołem, zniszczone pożarem w 1729 roku. Kolejne, zachowane do naszych czasów, zostały wzniesione w l. 1730-1743 staraniem syna Andrzeja - Józefa Potockiego (od którego imienia miasto otrzymało nazwę), wojewody kijowskiego i hetmana wielkiego koronnego. Po kasacie zakonu w 1864 r. klasztor użytkowany był jako plebania, mieszkania służby kościelnej, a następnie okresowo więzienie i przedszkole. W 1877 r. dach kościoła zniszczony pożarem, całość remontowana remontowa w l. 1896-1907. W l. 1897-1917 miała tu swoją siedzibę par. przeniesiona z pobliskich Rybitw. W 1915 r. kościół i klasztor spalony przez wycofujące się wojska rosyjskie, odbudowany po 1917 roku (z obniżeniem wież i bez odtworzenia pierwotnych hełmów). Ponownie zniszczony wraz z dzwonnicą w 1944 i odbudowany po 1945. Dzwonnica remontowana w 1963 r., kościół w 1975 oraz wraz z dzwonnicą w l. 1997-1998. W 2012 r. zakończona kompleksowa renowacja całego zespołu.

Opis

Zespół klasztorny położony jest na pd. krańcu miasta, na skarpie wiślanej. Składa się z kościoła, klasztoru, dzwonnicy oraz bram umieszczonych w ogrodzeniu otaczającym teren przykościelny i położony od pd. ogród. Kościół. Późnobarokowy. Prezbiterium zwrócony na zachód. Korpus prostokątny, jednonawowy, dwuprzęsłowy, z dwiema kwadratowymi wieżami po bokach fasady, pomiędzy którymi chór muzyczny. Prezbiterium węższe i niższe od nawy, prostokątne, dwuprzęsłowe, wtopione w zabudowania klasztorne, w obrębie których od pd. zakrystia. Kościół murowany z cegły i otynkowany. Nawa i prezbiterium nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami wspartymi na gurtach; kryptach sklepienia kolebkowe. Nad nawą i prezbiterium dachy dwuspadowe, nad wieżami namiotowe, pokryte blachą. Fasada dwuwieżowa, dwukondygnacyjna, z jednoosiową częścią środkową i nieznacznie cofniętymi, również jednoosiowymi (obniżonymi po zniszczeniach wojennych) wieżami. Podzielona pilastrami na narożach oraz gzymsem kordonowym i wieńczącym, kontynuowanymi na elewacjach bocznych. Pośrodku portal zwieńczony półkolistym tympanonem, w drugiej kondygnacji otwór okienny zamknięty łukiem odcinkowym; całość zwieńczona półkolistym przyczółkiem, na szczycie którego kamienna rzeźba św. Antoniego z Dzieciątkiem, a po bokach figury św. św. Józefa i Franciszka z Dzieciątkiem. W przyziemiu wież otwory wejściowe w półkolistych wnękach, w górnych kondygnacjach otwory okienne zamknięte półkoliście, ze ślepymi balustradami u dołu (w ścianach bocznych wnęki o analogicznej formie). Elewacje boczne nawy rozczłonkowane parami pilastrów w dwu kondygnacjach.

Wewnątrz ściany nawy podzielone parami pilastrów, pomiędzy którymi wnęki; w prezbiterium zdwojone pilastry podtrzymujące belkowanie z gzymsem kostkowym. Wystrój i wyposażenie w większości zniszczone podczas obu wojen światowych, częściowo odtworzone w stylu barokowym (np. ołtarz główny).

Klasztor (ob. plebania i mieszkania) zbudowany na planie podkowy otaczającej prezbiterium kościoła, dwukondygnacyjny, podpiwniczony. Układ wnętrz półtoratraktowy, z korytarzem od wewnątrz i d. refektarzem w pn.-zach. narożu. Murowany z cegły i otynkowany, w pomieszczeniach na parterze i częściowo na piętrze sklepienia kolebkowo-krzyżowe. Elewacje podzielone pojedynczymi pilastrami, zwieńczone profilowanym gzymsem. Dachy pulpitowe pokryte blachą. Dzwonnica wtopiona ogrodzenie cmentarza kościelnego. Wzniesiona na planie prostokąta, dwukondygnacyjna. Murowana z cegły i otynkowana, nakryta dachem dwuspadowym pod blachą, z dwoma ogzymsowanymi szczytami o falistym wykroju. Górna kondygnacja przepruta półkoliście zamkniętymi otworami dzwonowymi, naroża opięte pilastrami podtrzymującymi profilowany gzyms. Cmentarz przykościelny i ogród częściowo otoczone murowanym ogrodzeniem, w którym od frontu trójdzielna brama reprezentacyjna nawiązująca formą do fasady kościoła. Część środkowa bramy wyższa, z otworem wejściowym ujętym półkolumnami podtrzymującymi gzyms, zwieńczona półkolistym przyczółkiem; partie boczne połączone spływami, niższe, z konchowymi wnękami na osiach. W pd. części ogrodzenia brama gospodarcza zwieńczona trójkątnym szczytem.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 26-09-2017 r.