XIX w. w związku z dokonującym się w tym czasie upowszechnieniem oraz demokratyzacją dostępu do sztuki. Stanowi świadectwo aspiracji kulturalnych miasta u progu XX w., będąc jednocześnie dobrej klasy budynkiem w stylu secesyjnym.

Historia

Teatr wzniesiony został w latach 1903-1904 wg projektu architekta Alfreda Daehmela jako Dom Sztuki i Stowarzyszeń (Kunst- und Vereinshaus). Środki na inwestycję pochodziły z publicznej składki mieszkańców, uzupełnionej o dotację z budżetu miasta. Za inicjatora budowy uważa się ówczesnego burmistrza Jeleniej Góry, Arthura Hartunga, zaś w skład komitetu budowy wchodziło 7 przedstawicieli miejscowych elit pod kierunkiem dyrektora gimnazjum. Powstały w miejscu dawnej strzelnicy teatr był pierwszym tego typu obiektem w mieście, nieposiadającym dotychczas stałej sceny, pomimo znacznej aktywności kulturalnej i licznych występów gościnnych zespołów aktorskich. Budynek dysponował widownią z 671 miejscami, podzielonymi między parter (337-450 miejsc), balkon I piętra (162 miejsca) i balkon II piętra (69 miejsc). W obiekcie znalazły się także trzy sale restauracyjne, piwiarnia, dwie sale wystawowe, sala spotkań towarzyskich zwana myśliwską oraz garderoby i pomieszczenia gospodarcze: trzy kuchnie z izbami przykuchennymi, stolarnia, rekwizytornia i magazyny kostiumów oraz dekoracji. Nowoczesne wyposażenie sceny obejmowało m.in. 2 zapadnie oraz sznurownię. Zgodnie z wymogami przepisów nad sceną znalazła się metalowa kurtyna przeciwpożarowa. Zainstalowano elektryczne i gazowe oświetlenie oraz trójobiegowe centralne ogrzewanie. Koszt budowy obiektu wyniósł blisko 400 tys. marek. Władze Jeleniej Góry zakupiły teatr pod koniec 1913 r. Obiekt był remontowany i przebudowywany w 2. poł. XX w., m.in. w roku 1968. W 1974 r. otrzymał imię aktualnego patrona. Obecnie teatr jest poddawany szeroko zakrojonej modernizacji.

Opis

Teatr usytuowany jest na południowy wschód od centrum miasta, w północnej pierzei ulicy, na eksponowanej parceli zamkniętej wlotami ulic Teatralnej i Sudeckiej. Jest to wolnostojący budynek w układzie szczytowym, oparty na wydłużonym, zbliżonym do litery „T” planie i utrzymany w stylu secesyjnym z elementami neobaroku. Trójkondygnacyjna, murowana z cegły bryła zakomponowana została addycyjnie i składa się zasadniczo z osadzonych na kamiennym cokole trzonu i usytuowanego prostopadle skrzydła tylnego z nadstawą w formie belwederu. Zwieńczona została zespołem wielospadowych dachów z lukarnami oraz sterczynami, krytych dachówką ceramiczną. Znajdujące się od południowego wschodu i flankujące fasadę dwa ryzality wieżowe nakryto fantazyjnymi hełmami z iglicą. Tynkowane elewacje otrzymały niezwykle bogaty wystrój sztukatorski z powtarzającymi się motywami antykizujących płycin, festonów i masek. Pokryte pasami boni przyziemie oddzielone zostało masywnym gzymsem kordonowym. Naroża górnych kondygnacji zaakcentowano boniowaniem, rozdzielając pola o zróżnicowanym sposobie opracowania powierzchni. W przyziemiu fasady umieszczono trzy prostokątne otwory wejściowe, rozdzielone masywnymi pilastrami, dźwigającymi płytki balkon. Górne kondygnacje fasady spięto fantazyjnymi pilastrami w wielkim porządku i zwieńczono ścianką attykową. Otwory okienne zróżnicowanych kształtów i rozmiarów w większości ujęte zostały w opaski, niekiedy z przewiązkami i kluczami i opatrzone stolarką o urozmaiconych podziałach kwaterowych. Część wnętrz zachowała pierwotny wystrój, m.in. w postaci boazerii, sztukaterii, posadzek i secesyjnej stolarki drzwiowej. Salę widowni o podkowiastym narysie przekryto sklepieniem nieckowym z kasetonami. Balkony o falistej linii wsparte zostały na filarach. Klatki schodowe dla widowni uzyskały neobarokowe balustrady. Na zapleczu teatru, w tylnej części działki, wzniesiono mniejszych rozmiarów budynki pomocnicze.

Budynek dostępny z zewnątrz bez ograniczeń. Wnętrza możliwe do zwiedzenia w godzinach działania placówki. 

Oprac. Piotr Roczek, OT NID we Wrocławiu, 26.03.2019 r.