Historia

Pierwsze wzmianki o Jędrzejowie pochodzą z poł. XIII wieku. Podobno już wtedy w miejscowości znajdowała się siedziba rycerska. Począwszy od XIV w. wieś była własnością kolejno von Rottenbergów, von Hundtów, von Hennebergów. W XVIII w. Jędrzejów należał już do rodziny von Frankenberg. W 1830 r. majątek zakupił Theodor von Gilgenheimb i wtedy też został zbudowany pałac.

W roku 1851 majątek przeszedł na własność rodziny von Francken-Sierstorpff, która przebudowała pałac w duchu neogotyku angielskiego. Rozbudowa przebiegała w dwóch etapach: pierwszy obejmował prace przy skrzydle pd., z nadaniem mu obecnego wystroju (1868); w drugim etapie (1882) powstało skrzydło wsch. wraz z okrągłą wieżą od północy.

Pod koniec XIX w. i na pocz. XX wokół pałacu powstawały zabudowania folwarczne. Do 1945 r. majątek pozostawał własnością rodu von Francken-Sierstorpff. W latach 60. XX w. pożar zniszczył część skrzydła wsch. i południowego. W latach 70. obiekt odbudowano i do dziś mieści się w nim Dom Pomocy Społecznej.

Opis

Pałac w Jędrzejowie znajduje się w centrum miejscowości, na ogrodzonym terenie, z bramą wjazdową na zach. od pałacu. Położony jest na niewielkim wzniesieniu, w otoczeniu parku o charakterze angielskim.

Wzniesiony został na planie litery L, z czworoboczną wieżą zegarową na połączeniu skrzydeł od pd. i okrągłą wieżą w narożniku północno-wschodnim. Jego bryła rozczłonkowana jest licznymi wieżyczkami, ryzalitami i tarasami. Największy taras znajduje się po stronie wsch., otoczony kamienną, ażurową balustradą maswerkową i prowadzącymi doń kamiennymi schodami usytuowanymi na osi. W jego centrum ulokowano czworolistną misę fontanny z grupą rzeźbiarską pośrodku.

Pałac jest murowany z cegły, otynkowany, z partią cokołową oblicowaną granitowymi płytami. Skrzydło pd. jest czterokondygnacyjne, wsch. trójkondygnacyjne, a górująca nad całą budowlą wieża pięciokondygnacyjna. Pierwotnie nakryty był wysokimi dachami dwu- i trzyspadowymi, a wieże stożkowymi iglicami. Po pożarze skrzydła przekryto dachami o niewielkim nachyleniu połaci, natomiast wieże płaskimi dachami tarasowymi.

Elewacje pałacu posiadają bogate zdobienia architektoniczne o formach neogotyckich: maswerki, wimperga, sterczyny, żabki, rzygacze. Artykułowane są wertykalnie rytmem otworów okiennych zróżnicowanych kształtem i wielkością, w opaskach tynkowych i częściowo z dekoracją w formie ostrołukowych, maswerkowych naczółków. Horyzontalnie natomiast artykułowane są cokołem, gzymsami podokiennym i koronującym, fryzem arkadkowym znajdującym się pod gzymsem i krenelażem z blankami w zwieńczeniu. Elewacja pd. Zrytmizowana jest dodatkowo wieżyczkami wtopionymi w lico muru i wystającymi ponad jego koronę. Elewacja wieży poprzedzona jest portykiem z ostrołukowymi arkadami, w którym znajduje się portal z wejściem. Powyżej, w drugiej kondygnacji znajduje się wimperga, dekorowana sterczynami i żabkami oraz herbem rodziny Francken-Sierstorpff. W przestrzeni miedzyokiennej, w ryzalicie elewacji wsch. i wykuszu elewacji pn. znajdują się płyciny z datami 1884, 1883 i herbem.

Wnętrze pałacu nie posiada jednolitego układu komunikacyjnego. Główny korpus jest trzytraktowy, zaś skrzydło wsch. dwutraktowe. Pierwotnie część pomieszczeń pomyślana została w układzie amfiladowym, obecnie, z uwagi na pełnioną funkcję został on zmieniony. Dawny wystrój (boazerie, stolarka, neogotyckie meble, wbudowane szafy, ławy, kredensy) nie zachował się, poza pomieszczeniem dawnej biblioteki pełniącej obecnie rolę kaplicy.

Dostęp do obiektu ograniczony. Obecnie mieści się w nim Dom Pomocy Społecznej.

Oprac. Aleksandra Ziółkowska, OT NID w Opolu, 05.12.2015 r.