Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół dworsko-parkowy - Zabytek.pl

zespół dworsko-parkowy


dwór pocz. XVIII w. Jaszczurowa

Adres
Jaszczurowa, 1

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. wadowicki, gm. Mucharz

Zespół dworsko-parkowy w Jaszczurowej jest obiektem o znacznych wartościach historycznych w skali Nadskawia.

Założenie stanowi kompozycję architektoniczno-krajobrazową wysokiej klasy, z zachowanymi cechami stylowymi parku angielskiego. Budynek dworu jest obiektem o wystroju architektonicznym i rozwiązaniach projektowych niespotykanych w obiektach rezydencjonalnych na Ziemi Wadowickiej.

Historia

Jaszczurowa jest miejscowością lokowaną w XIV w. Od średniowiecza do połowy XIX w. była to wieś szlachecka. Pierwsze informacje na temat dworu pochodzą z początku XVII w. Jaszczurowa należała wtedy do Palczowskich, później do Witkowskich i Wilkońskich, którzy w końcu XVIII i w 1. ćwierci XIX w. prowadzili ożywioną działalność gospodarczą i znacznie rozbudowali folwark. W tym czasie powstała klasycystyczna oficyna mieszkalna. Świetnie prosperujący majątek w 2. ćwierci XIX w. powiększyli Pisarzewscy. Po nich Jaszczurową przejęli Knesekowie. Od 1882 do 1945 r. posiadłość należała do Thetschlów. W końcu XIX w. Franciszek Tetschel rozpoczął budowę obecnego dworu ukończoną około 1907 r. eklektyczny budynek z elementami secesji wzniesiony został według indywidualnego projektu przez nieustalonego jak dotąd z nazwiska włoskiego architekta. Po II wojnie światowej majątek upaństwowiono i rozparcelowano na mocy dekretu o reformie rolnej z 1944 r. W dworze od 1952 do 2004 r. mieścił się Państwowy Dom Dziecka. W nadbudowanej w latach 20. XX w. oficynie znajdował się pensjonat, a obecnie mieszczą się mieszkania. W folwarcznych zabudowaniach gospodarczych i na gruntach podworskich prowadziła działalność miejscowa Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. Obiekty folwarczne zostały rozebrane w związku z budową zbiornika wodnego „Świnna Poręba” na rzece Skawie, którą rozpoczęto w 1986 r. i jak dotąd (2014 r.) nie ukończono. Zespół dworski w Jaszczurowej usytuowany jest na krawędzi zbiornika. W latach 80. XX w. w obiektach mieszkalnych prowadzono prace remontowe i adaptacyjne: niewielkie w budynku dworu, gruntowne w oficynie. W 2007 r. prawa własności do zespołu odzyskali spadkobiercy rodziny Tetschlów. Obecnie dwór jest w trakcie generalnego remontu.

Opis

Zespół dworsko-parkowy położony jest w pobliżu granicy Jaszczurowej z Mucharzem. Ochroną konserwatorską objęty jest budynek dworu, oficyna mieszkalna oraz park z brzegami potoku Jaszczurówka na odcinku w granicach zespołu. Dwór jest obiektem murowanym z cegły, potynkowanym, nakrytym dachem mansardowym z lukarnami i z kopulastym dachem nad wieżą. Budynek wzniesiony został na planie wieloboku, z prostokątnym korpusem, kilkoma ryzalitami i trójtraktowym układem wnętrza. Obiekt czterokondygnacyjny o proporcjonalnej bryle. Fasada od strony podjazdu ma umieszczony centralnie gankiem, z przeszklonym wtórnie tarasem na piętrze. Nad tarasem znajduje się neobarokowy, bogato oprofilowany szczyt z oeil-de-boeuf w polu środkowym, ujętym girlandami. Otwory okienne i drzwiowe ujęte są w ozdobne obramienia. Elewację ryzalitu od południa zdobi kartusz z monogramem tworzącym przeplatające się litery „FHT” (zapewne Franciszek, Helena, Thetschel). We wnętrzu dworu zachowała się część oryginalnego, wyposażenia m.in. metalowa balustrada schodów, stolarka okienna i drzwiowa, drewniana klatka schodowa na poddasze, piękny secesyjny witraż. Oficyna mieszkalna murowana jest z cegły i kamienia, potynkowana. Obiekt szerokofrontowy, trójkondygnacyjny, nakryty dachami wielospadowymi, na planie wydłużonego prostokąta, dwutraktowy, z ryzalitem środkowym i ryzalitami narożnymi, zwieńczony trójkątnym szczytem z oculusem w tympanonie. W ryzalitach znajdują się klatki schodowe, podcienia i loggie z balustradami tralkowymi. We wnętrzu oficyny zachowana jest część oryginalnej stolarki drzwiowej i okiennej oraz metalowe, ozdobne balustrady z lat 20. XX w. Park typu angielskiego o powierzchni około 6 ha, założony został zapewne na początku XIX w. W okresie międzywojennym drzewostan w wieku 50 do 300 lat tworzyło 25 gatunków drzew liściastych oraz 10 gatunków drzew iglastych. Były to głównie jesiony, dęby, lipy drobnolistne, kasztanowce, jesiony, wiązy górskie, wejmutki. Obecnie w parku prowadzone są prace konserwatorskie mające na celu uporządkowanie częściowo zachowanego cennego drzewostanu.

Dostęp do zabytku ograniczony. Własność prywatna - obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 17.09.2014 r.