Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół klasztorny Franciszkanów Reformatów - Zabytek.pl

zespół klasztorny Franciszkanów Reformatów


klasztor 1710 - 1716 Jarosław

Adres
Jarosław, im. Jana Pawła II 16

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. jarosławski, gm. Jarosław (gm. miejska)

Zespół kościoła farnego jest cennym, dobrze zachowanym świadectwem budownictwa franciszkańskiego OO.

Reformatów, o XVIII wiecznym rodowodzie.

Historia

Starania o sprowadzenie do Jarosławia Reformatów trwały przez 2 poł. XVII w. i zostały zakończone przybyciem zakonników do miasta w 1700 r. Zespół klasztorny OO. Reformatów założono poza lokacyjnym miastem, po pn. stronie traktu krakowskiego. Początkowo zakonnicy zamieszkali w budynku d. karczmy, przy którym wybudowano drewnianą kaplicę. Po objęciu fundacji Reformaci przystąpili do budowy murowanego kościoła i klasztoru. W 1707 r. Tomasz Belloti przygotował plany zespołu, a budowę rozpoczęto w 1710 r. pod kierunkiem nieznanego z imienia budowniczego Martyna z Kęt. Kościół został ukończony w 1716 r., w wtedy też konsekrowany. Prawdopodobnie klasztor wybudowano w tym samym czasie. Powstał klasyczny dla reformatów zespół klasztorny składający się z prostego w bryle kościoła oraz przylegającego do niego trójskrzydłowego klasztoru z wewnętrznym wirydarzem. Założenie kościoła na osi pn.-pd. zapewne wynikało z chęci usytuowania fasady od strony drogi. Najprawdopodobniej równocześnie z budową zespołu powstał otaczający go mur. W 1 ćw. XIX w. część klasztoru została zamieniona na magazyn wojskowy. W ostatnim dziesięcioleciu XIX i pierwszym XX w. Reformaci przeprowadzili wiele prac przy kościele i klasztorze. W tym czasie został zlikwidowany chór zakonny w prezbiterium i przeniesiony na piętro klasztoru, ołtarz główny cofnięty został pod ścianę prezbiterium, powstała obecnie istniejąca polichromia, pracom konserwatorskim poddano ołtarze. W prace zaangażowani byli m.in. Ferdynand i Stanisław Majerscy (rzeźbiarz i jego syn architekt). We wrześniu 1939 r. zakonników wypędzono z klasztoru, kościół został zamknięty a pozostałe pomieszczenia zostały zajęte przez wojsko niemieckie. Zakonnicy odzyskali kościół w 1941 r., a w 1943 r. pięć pomieszczeń w klasztorze. Całość założenia z powrotem objęli dopiero po zakończeniu działań wojennych. W l. 80. Do kościoła dobudowano kaplicę, a do klasztoru nowe skrzydło.

Opis

Zespół klasztorny zlokalizowany po pn. stronie ul. Jana Pawła II i otoczony murem. Zabytkowe budynki zespołu założone zostały na środku pd. części założenia, wzdłuż ulicy. Od wsch. wybudowano kościół (na osi zbliżonej do osi pn.-pd. z odchyleniem na pn.-zach.), do którego od zach. dostawione skrzydła klasztoru tworzące wirydarz. Od wsch. do prezbiterium dobudowana dysharmonizująca kaplica, a skrzydło pd. klasztoru zostało przedłużone o nowy budynek na rzucie litery L (l. 80. XX w.). Frontowa część zespołu skrzydłem nowego budynku oraz murami został podzielona na pięć placów: od wsch. dwa parkingi, następnie plac przed klasztorem z odtworzonym brogowym zadaszeniem nad studnią, kolejny plac przed kościołem i ostatni plac na msze polowe. W pn. części założenia zlokalizowano sad i ogród.

Kościół zakonny jest typowym przykładem skromnej formalnie świątyni charakterystycznej dla Reformatów. Kościół jest jednonawowy, poprzedzony niewielką kruchtą. Prostokątne prezbiterium jest węższe od nawy, i od zach. skomunikowane z klasztorem, a od wsch. z wtórną kaplicą. Bryła świątyni składa się z trzech części (najwyższa jest nawa, niższe od niej prezbiterium oraz niewielka krypta), każda przekryta dwuspadowym dachem. Dach nad prezbiterium urozmaicony sygnaturką o ażurowej latarni przekrytej cebulastym hełmem. Elewacje kościoła dekorowane są pilastrami i gzymsem koronującym, który w fasadzie i elewacji pn. prezbiterium wydziela trójkątne szczyty. W fasadzie centralne okno flankowane jest dwiema płycinami z malarstwem ściennym o tematyce franciszkańskiej. W ten sposób dekorowane płyciny znajdują się także w obu szczytach, a także na elewacji frontowej kruchty. Wnętrze kościoła zostało przekryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami, których spływy przechodzą w pilastry nawy. Przestrzeń pomiędzy pilastrami wypełniają wysokie, arkadowe nisze mieszczące okna i ołtarze boczne. Prezbiterium wydzielone łukiem tęczowym, a jego wsch. ściana została przepruta arkadami prowadzącymi do kaplicy. W górnej części ściany zach. dwa okna do klasztoru. Wyposażenie świątyni tworzy zespół barokowych ołtarzy (I poł. XVIII w.) częściowo uzupełnionych na pocz. XX w. (warsztat Ferdynanda Majerskiego). Ściany zdobi malarstwo ścienne o charakterze ornamentalnym - dzieło Jana Tabińskiego (1909-1911); w łuku tęczowym zachowana barokowa scena Gniew Boży z Matką Boską, św. Józefem oraz św. Dominikiem i Franciszkiem (1753).

Klasztor wybudowany został na planie zbliżonym do kwadratu. Trzy skrzydła (pd., zach. i pn.) założone wokół wirydarza otoczonego z czterech stron korytarzem (od wsch. korytarz wzdłuż ściany kościoła). Horyzontalna bryła jednopiętrowego klasztoru została wysokim dwuspadowym dachem. Pn.-zach. narożnik budynku został wzmocniony masywną, dwukondygnacyjną przyporą. Na szóstej od wsch. osi elewacji pn. klasztoru został dobudowany niewielki przedsionek. Elewacje obiektu o skromnej dekoracji architektonicznej ograniczonej w parterze do podziału ramowego oraz gzymsu koronującego. W skrajnych osiach elewacji pd. zlokalizowano wejścia do klasztoru. Korytarz przesklepiono krzyżowo, w pozostałych pomieszczeniach parteru zastosowano m.in. sklepienia krzyżowe, kolebkowe z lunetami. Większe pomieszczenie w pn.-zach. narożniku parteru mieści refektarz.

Ogrodzenie w formie ceglanego muru wydziela plac przed fasadą kościoła. Jego frontowy (pd.) odcinek jest częścią muru otaczającego cały zespół i znajdują się w nim trzy bramki: główna - arkadowa flankowana przez parę półkolumn, zwieńczona wnękową kapliczką zakończoną trójkątnym szczytem; boczne zamknięte łukami odcinkowymi i flankowane przez pary ćwierćkolumn. Od wewnętrznej strony ogrodzenia rozmieszczono architektoniczne stacje drogi krzyżowej z obrazami Mariana Strońskiego zabezpieczonymi drewnianymi okiennicami.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz. Ewentualna możliwość zwiedzania kościoła po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Bartosz Podubny, OT NID w Rzeszowie, 13-10-2015 r.

Rodzaj: klasztor

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_ZE.6264, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_ZE.17048