obozu warownego. Stanowi ważny zabytek budownictwa obronnego o znaczeniu europejskim.

Historia

W latach 1854-1855, na skutek pogorszenia się sytuacji politycznej pomiędzy Austrią i Rosją po wybuchu wojny krymskiej, wokół Przemyśla rozpoczęto budowę fortyfikacji obozu warownego dla armii polowej. Zaplanowano budowę 42 dzieł obronnych w formie polowej o konstrukcji ziemno-drewnianej. Miały powstać 2 pierścienie szańców, wewnętrzny w odległości 1-3 km od centrum miasta i zewnętrzny w odległości 5-10 km. Szańce budowane były według znormalizowanego typu tzw. szańców ogniowych FS (Feuer-Schanze). W Hurku, w wsch. części zewnętrznego pierścienia fortyfikacji zbudowano 2 identyczne szańce FS. Po pd.-wsch. stronie linii kolejowej (powstałej później - w 1861 r.) i drogi z Przemyśla do Lwowa zbudowano szaniec nr 20 (Hurko A), po stronie przeciwnej, na wsch. od zespołu dworsko-folwarcznego zbudowano szaniec nr 19 (Hurko B). Kiedy w l. 1885-1887 pomiędzy oboma szańcami po pn.-zach. stronie linii kolejowej zbudowano dwuwałowy fort artyleryjski GHW XIV Hurko, szańce te otrzymały funkcję pomocniczych baterii artylerii. W 1909 roku szaniec B był uzbrojony w 2 działa oblężnicze 12 cm Belagerungskanone M.80. Podczas trzech oblężeń Twierdzy Przemyśl szaniec nie odegrał poważniejszej roli. W latach 1920-1930 dokonano częściowych niwelacji. Wewnątrz szańca zbudowano zagrodę, rozbudowaną po 2 wojnie światowej. Fort XIV Hurko został całkowicie rozebrany i zniwelowany w 1975 r., zaś szaniec FS Hurko A prawie całkowicie zniwelowano w związku z budową nowego toru kolejowego.

Opis

Szaniec FS Hurko B jest szańcem artyleryjskim jednowałowym zbudowanym w systemie fortowym ześrodkowanym. Szaniec zlokalizowany jest na wsch. od zabudowań wsi Hurko i zespołu dworsko-folwarcznego. Powierzchnia szańca - ok. 2,3 ha w granicach działki fortecznej.

Szaniec jest typowym szańcem artyleryjskim FS należącym do klasy I (największej spośród 3 klas różniących się wielkością). Zbudowany jest na planie 7-boku. Bok od strony zach. (w części szyjowej) załamany jest kleszczowo do wnętrza. Ramiona kleszczy poprowadzone są liniami prostymi od obu narożników zach. w kierunku centrum dzieła. Wjazd do wnętrza prowadzi przez mały dwuramiennik utworzony przez krótkie odcinki wału prostopadłe do ramion w narożniku kleszczy. Szaniec otoczony jest wałem ziemnym i niewielką fosą. Wał w części szyjowej o mniejszej szerokości i wysokości. Pierwotnie w koronie tej części wału znajdowała się drewniana palisada ze strzelnicami dla broni ręcznej. Palisada pierwotnie biegła także dookoła szańca, u podnóża stoku wału. W narożnikach wału pierwotnie znajdowały się ziemne platformy, każda dla 3 dział fortecznych. Jedynie w dwóch narożnikach przy kleszczowym załamaniu znajdowały się stanowiska dla 2 dział. W sumie uzbrojenie szańca mogło wynosić 19 armat. Pomiędzy platformami dla armat wzdłuż wału rozmieszczone były stanowiska piechoty. Pierwotnie w centrum szańca znajdował się ziemno-drewniany blokhauz dla 100 żołnierzy (obecnie niezachowany). Wewnątrz szańca, w jego pn. części znajduje się wtórnie zbudowana zagroda złożona z drewnianej chałupy (obecnie nieużytkowanej), murowanego, parterowego budynku mieszkalnego oraz drewnianej stodoły.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Zwiedzanie wewnątrz po uzgodnieniu z właścicielem terenu.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 22-05-2015 r.