Wraz z towarzyszącymi jej budynkami i urządzeniami, tworzy dobrze zachowany zespół, prezentujący funkcje związane z latarnictwem morskim. Cały zespół jest doskonale wkomponowany w otaczającą go zieleń i nadmorski krajobraz.

Historia

Światła i latarnie, zwane w j. kaszubskim „blizami”, pozwalały żeglarzom bezpiecznie ominąć Półwysep Helski i znajdujące się przy jego brzegu mielizny. Początkowo palono ogień na wydmach, a następnie na wieży helskiego kościoła. W 1647 r. na pd. od miasta zbudowano pierwszą, drewnianą latarnię, w kształcie żurawia studziennego, podtrzymującego kosz z palącym się węglem. Latarnia ta była kilkakrotnie niszczona i odbudowywana. W 1806 r. rozpoczęto budowę latarni murowanej, ukończoną w 1826 roku. Budowlę usytuowano na krańcu wysokiej wydmy, wyposażono w lampy Arganda i światło zmienne. Obok zbudowano stację sygnałów mgłowych, z dwiema armatami do oddawania wystrzałów ostrzegawczych w czasie złej widoczności. Przypuszczalnie w poł. XIX w. zbudowano zachowane do dzisiaj budynki mieszkalno-gospodarcze dla dwóch latarników i ich rodzin. W 1926 r. w latarni zainstalowano nowy system świetlny z lampą naftową i pończoszką żarową, umieszczoną w soczewce Fresnela. W 1938 r. wprowadzono światło elektryczne. W latach 20. zbudowano nowoczesną syrenownię z sygnalizacją mgłową. We wrześniu 1939 r. obrońcy Helu wysadzili ze względów strategicznych latarnię w powietrze. W 1942 r. obok fundamentów wysadzonej latarni wzniesiono latarnię istniejącą do dzisiaj. W 1957 r. postawiono obok maszt sygnalizacyjny radiolatarni. W 1989 r. na laternie zainstalowano radar. Obecnie latarnia jest nadal czynna. Emituje światło białe, izofazowe (światło i przerwa po 5 s.), o zasięgu 17 Mm.

Opis

Zespół położony na cyplu Półwyspu Helskiego, ok. 350 m na wsch. od zabudowań miasta Helu, u wylotu ob. ul. Bałtyckiej. Złożony z latarni i towarzyszących jej obiektów, tworzących cztery funkcjonalno-przestrzenne grupy: 1) latarnia z placem przylatarnianym, na którym fundament nieistniejącej latarni z 1826 r., 2) zabudowania latarników z poł. XIX w.: dwurodzinny dom mieszkalny i budynki gospodarcze (skład opału z ubikacjami, budynek inwentarski, pralnia, piwniczka ziemna i wędzarnia), 3) piwniczki ziemne-magazyny paliwa (k. XIX w.), budynek maszynowni i radiolatarni (1933-1934 r.), maszt sygnalizacyjny radiolatarni (1957 r.), 4) zabudowania latarników z 1910 r.: dom, budynek inwentarski, piwniczka ziemna, skład opału. Ponadto, na pn. od latarni obelisk upamiętniający wypadek i tragiczną śmierć latarnika May’a w 1910 roku. Latarnię z zabudowaniami towarzyszącymi otacza ze wszystkich stron las. Latarnia murowana z cegły, na kamiennym cokole, malowana na kolor czerwony. Grubość ścian od 200 cm u podstawy do 65 cm na szczycie. Założona na rzucie ośmioboku, w formie smukłej, zwężającej się ku górze, ośmiokondygnacyjnej wieży. Zwieńczona stalową, przeszkloną laterną, nakrytą stożkowym dachem. U podstawy laterny ośmioboczna, otwarta galeria, wsparta na masywnym gzymsie i wspornikach. Przy drzwiach kamienna tablica upamiętniająca wizytę Józefa Pisłudskiego w 1928 roku. We wnętrzu żelbetowe, spiralne schody. Wysokość latarni - ok. 40 metrów.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania w maju, czerwcu i wrześniu w godz. 10-14 i 15-18, w lipcu i sierpniu w godz. 10-19.

Oprac. Beata Dygulska, OT NID w Gdańsku, 05.05.2015 r.