Powstanie zagrody związane jest z upamiętnieniem poety Juliana Przybosia, urodzonego i wychowanego w podobnej, nieistniejącej już w sąsiedniej wsi. Budynki prezentują walory architektoniczne, etnograficzne a zagroda, poprzez usytuowanie na stoku ma niewątpliwe walory krajobrazowe.

Historia

Zagroda powstała jako zbiór czterech elementów, przeniesionych na jedną działkę dla stworzenia muzeum-zagrody upamiętniającej poetę Juliana Przybosia i stanowiącej tło dla ekspozycji biograficznej twórcy.

Wszystkie elementy zagrody: chałupę wzniesioną ok. 1860 r., spichlerz oraz stajnię końską wybudowane w 2 poł. XIX w. oraz stodołę powstałą w 1900 r. wykupiono w 1979 r. od jej ich ówczesnego właściciela Antoniego Błądzińskiego ze wsi Gwoźnica Dolna. Ze względu na brak odpowiedniego miejsca w rodzinnej wsi pisarza przeniesiono obiekty na działkę do sąsiedniej wsi, Gwoźnicy Górnej, gdzie rozlokowano je na wzgórzu i urządzono ekspozycję.

Opis

Zagroda usytuowana jest we wsi Gwoźnica Górna, po pn. stronie lokalnej drogi, w dolnej części pd. stoku wzgórza. Budynki rozlokowane są swobodnie w głąb podłużnej działki.

Chałupa ulokowana została najbliżej drogi, w odległości ok. 60 m od niej. Wybudowana na rzucie prostokąta, kalenicą wzdłuż drogi, półtoratraktowa z dwoma pomieszczeniami mieszkalnymi w pd. części, przelotową sienią pośrodku i częścią gospodarczą mieszcząca stajnię i chlew od pn., z przyłapem w elewacji szczytowej i niewielką, prostokątną, gospodarczą dobudówką od pn. jej prostopadłościenną, parterową bryłę, przyłapem, czyli niewielkim podcieniem w zach. szczycie, przekryto dachem dwuspadowym, schodzącym na przybudówkę. Chałupę postawiono z sosnowych belek łączonych na „rybi ogon”, podwaliny posadowiono na kamieniach polnych, w konstrukcji zrębowej, płatwiowo-stolcowy dach pokryto słomianą strzechą. Elweacja frontowa, pd., zwrócona jest do drogi, trzyosiowa z wejściem pośrodku, elewacja wschodnie z dwoma oknami, elewacja północna dwuosiowa. Ściany części mieszkalnej pobielono od zewnątrz.

Spichlerz umiejscowiony jest w odległości ok. 55 m na pn. od chałupy, na stoku wzgórza. Wybudowany został na rzucie wydłużonego prostokąta o jednoprzestrzennym wnętrzu z wrotami od pn. i drzwiami wejściowym od pd., jako obiekt parterowy, z piwnicą wkomponowaną w spadek terenu. Jego prostopadłościenną bryłę urozmaica od pd. podcieniowy ganek, wieńczy ją czterospadowy dach. Piwnicę spichlerza postawiono z nieregularnych płyt kamiennych, pomieszczenie pd. piwnicy przesklepiono. Parter wybudowany został z szerokich bali sosnowych zwęgłowanych na „rybi ogon” z wydatnymi ostatkami, dach pokryto słomianą strzechą. W budynku nie ma okien, jedynie wrota i drzwi w krótszych ścianach.

Stajnia końska położona jest w sąsiedztwie spichlerza, po jego zach. stronie. Ten niewielki, jednoprzestrzenny budynek rozplanowano na rzucie prostokąta, a prostopadłościenną, parterową bryłę urozmaiconą od frontu podcieniem przekryto dachem czterospadowym. Budynek postawiony został z nieregularnie ociosanych sosnowych belek, zwęgłowanych na „rybi ogon” z niewielkimi ostatkami, podwaliny osadzono na kamieniach polnych. W elewacji frontowej umieszczono drzwi, w pd. niewielkie okienko.

Stodoła usytuowana jest pomiędzy chałupą a stajnią i spichlerzem, kalenicą wzdłuż drogi. Wybudowana na rzucie prostokąta, złożona jest z trzech pomieszczeń w układzie dwutraktowym: przelotowego boiska, sąsieka i komory. Prostopadłościenna bryła, urozmaicona narożnym podcieniem przekryta została dachem dwuspadowym. Budynek postawiono z bali sosnowych związanych na „rybi ogon” z niewielkimi ostatkami, osadzonych na słupach z kamieni polnych łączonych zaprawą. W elewacjach wsch. i zach. umieszczono wrota do przelotowego boiska, w elewacji pn., w podcieniu drzwi do komory.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 11-09-2015 r.