W ołtarzu gł. znajduje się dziewiętnastowieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Na uwagę zasługuje też umieszczony na profilowanej belce tęczowej barokowy krucyfiks.

Historia

Najstarsza wzmianka o Grzybowie pochodzi z 1397 r. Wokół pierwotnej osady zwanej później Starszym Grzybowem lub Starszą Wsią Grzybowo wytworzył się w XV w. zespół osadniczy złożony z licznych przysiółków, które posiadały własne nazwy (Rabieżyce, Chrzanowice, Wódki, Kleparz i in.). Osady te stanowiły własność drobnej szlachty. Ich właścicieli w roku 1399 przekazali teren pod budowę kaplicy. W 1440 r. wzmiankowana kaplica z prawami parafialnymi, pod zarządem parafii w Gozdowie. Na przełomie XV/XVI w. w Grzybowie istniała szkoła. Na pocz. XVI w. świątynia grzybowska nadal uważana była za filię parafii gozdowskiej. W 2 poł. XVII w. Grzybowo nazywane było miasteczkiem.

Obecny kościół w Grzybowie wzniesiony został na miejscu poprzedniego w 1757 r. z fundacji ówczesnego właściciela wsi, Stanisława Otto Trąmpczyńskiego. Pierwotnie był to skromny budynek, składający się z nawy i przylegającego do niej od wsch. prezbiterium z zakrystią po stronie pn. W XIX w. kilkakrotnie sygnalizowano potrzebę remontu świątyni. Remonty takie przeprowadzono m. in. w 1843, 1893 (restauracja wyposażenia) i 1901. W 1926 r. ponad dachem nawy nadbudowano wieżyczkę na sygnaturkę, a w l. 1929-30 do nawy po stronie zach. dobudowano wieżę. W l. 60. XX w. pierwotny strop nawy zastąpiony został pozornym sklepieniem kolebkowym. Kolejny remont świątyni przeprowadzono w l. 70. XX w., w latach następnych restaurowano i wymieniano elementy wyposażenie jej wnętrza.

W 1936 r. na nowym cmentarzu po zach. stronie kościoła wzniesiona została kaplica grobowa ówczesnych właścicieli majętności - Lutomskich. Budowli tej nadano kształt wczesnoromańskiej krakowskiej rotundy św. Feliksa i Adaukta, wzniesionej w X w. na Wawelu. Z powodu wysokiego poziomu wód gruntowych oraz wadliwej budowy obiekt ten nigdy nie był wykorzystywany jako grobowiec. W latach powojennych używany był jako kostnica. W l. 1999-2006 przeprowadzono remont kaplicy (wymiana dachu, osuszenie terenu, prace izolacyjne).

Opis

Kościół pw. św. Michała Archanioła położony jest w środkowej części wsi, przy lokalnej drodze do Mierzewa. Otaczający go teren (dawny cmentarz przykościelny) ogrodzony jest drewnianym płotem. Na zach. od kościoła znajduje się nowy cmentarz, na którym w 1936 r. wzniesiono kaplicę grobową Lutomskich.

Świątynia jest budowlą trójnawową, wzniesioną na planie prostokąta. z nieco węższym, prosto zamkniętym prezbiterium od wsch. Przy prezbiterium po stronie pn. znajduje się prostokątna zakrystia. Do nawy od zach. przylega kwadratowa wieża z kruchtą w przyziemiu, dobudowana w l. 1929-30. Kościół i nieco niższe prezbiterium nakryte są wysokimi dachami dwuspadowymi. Ponad kalenicą dachu nawy po stronie wsch. nadbudowano ośmioboczną wieżyczkę na sygnaturkę, nakrytą ostrosłupowym hełmem. Zakrystię nakryto dachem trójpołaciowym. Nad całością dominuje wysoka, dwukondygnacjowa wieża, nakryta dachem namiotowym, zwieńczonym kulą i krzyżem.

Kościół jest budynkiem drewnianym, konstrukcji zrębowej, wzmocnionej lisicami. Jego ściany zostały oszalowane. Wieżę wzniesiono w konstrukcji słupowej. Dachy pokryte zostały gontem, hełm wieżyczki na sygnaturkę wykonano z blachy. Wnętrze nawy pierwotnie nakryte było drewniany stropem, wnętrze prezbiterium - drewnianym pozornym sklepieniem kolebkowym; w latach 60. XX w. nad nawą środkową i prezbiterium wykonane zostało jednolite sklepienie kolebkowe, stropy pozostawiono jedynie nad nawami bocznymi.

Ściany kościoła od zewnątrz oszalowane zostały pionowo pobijanymi deskami. Wejście jest prostokątne, okna - zamknięte segmentowo, ujęte drewnianymi opaskami. Elewacje wieży podzielone obdaszkiem.

We wnętrzu trzy pary słupów podtrzymujących pozorne sklepienie i stropy wyodrębniają rodzaj naw bocznych. Między prezbiterium i nawą znajduje się profilowana belka tęczowa, na której umieszczono barokowy krucyfiks. Wyposażenie kościoła stanowiły niegdyś trzy ołtarze (środkowy z bramkami) z pocz. XIX w. Ok. 1985 r. usunięto dawny ołtarz gł., zastępując go nowym ołtarzem dębowym. W 1996 r. ponownie zmieniono ołtarz, przywracając wersję wcześniejszą (odtworzoną na podstawie zdjęcia z 1948 r.). W polu środkowym umieszczono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodzący z k. XIX w. (przed konserwacją w 1993 r. datowano go na XVI w.). Ołtarz zdobią figury św. Wojciecha i św. Stanisława.

Kaplica grobowa Lutomskich wzniesiona została jako rotunda, do której przylegają cztery półkoliste apsydy, tworzące rzut czwórliścia. Partia środkowa nakryta jest dachem kopulastym, apsydy - daszkami o kształcie półkopuł. Kaplica jest budowlą murowaną z kamienia, wewnątrz otynkowaną. Dachy kryte dachówką „mnich-mniszka”. Wnętrze nakryte drewnianym stropem. Elewacje kaplicy oblicowane zostały kostkami barwnego granitu, zwieńczone profilowanym gzymsem. W górnej partii ścian rotundy widoczne są niewielkie okna zamknięte półkoliście, w apsydach - wąskie prostokątne okienka. Wejście zamknięte półkoliście.

Kościół dostępny. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej parafii: www.parafia.grzybowo.org

oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 05-08-2015 r.