Najświętszego Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, skrzydła klasztoru przylegającego do kościoła i budynku poklasztornego, należy do zabytków o szczególnej regionalnej wartości. Nieprzekształcone wnętrze kościoła z jego zachowanym wyposażeniem i wystrojem są świadectwem bogactwa baroku.

Historia

Zespół klasztorny pobernardyński wzniesiony został w 1662 r. przez Jana Leopolda Opalińskiego kasztelana nakielskiego. Kościół klasztorny pw. Imienia Jezus konsekrowano w 1739 r. W 1 ćw. XVIII w. zostały nadbudowane 3 szczyty późnobarokowe. W 1775 r. w podziemiach kościoła pochowano Wojciecha Leona, ostatniego męskiego potomka rodu Opalińskich. Klasztor po kasacie zakonu bernardynów około 1835 r. został zaadaptowany na szkołę, i na początku XX w. prawie całkowicie rozebrany. Z pierwotnego czworobocznego założenia z krużgankami i dziedzińcem zachowane jest obecnie skrzydło od strony południowej przylegające do prezbiterium kościoła i budynek poklasztorny na północny-zachód od tego skrzydła. W latach 1950-1951 kościół został odnowiony, z tego czasu pochodzi polichromia transeptu. Całościowy remont, zarówno świątyni jak i klasztoru, jest stopniowo prowadzony od 1992 roku. Barokowy budynek poklasztorny, powstały wraz z całym założeniem w 2 poł. XVII w., został przebudowany na początku XX wieku.

Opis

Zabudowania klasztorne położone są przy ulicy 3 Maja. Kościół wejściem głównym zwrócony do ulicy Bukowskiej. Przed kościołem stoi kamienna kolumna na cokole z figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem z pol. XVII w. Dominujący akcent założenia stanowi wieża widoczna z dużej odległości, będąca optycznym zamknięciem przylegającego do kościoła placu.

Barokowy kościół pw. Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny jest świątynią jednonawową, zwróconą prezbiterium na północ, murowaną z cegły i otynkowaną. Do pięcioprzęsłowej nawy przylega dwuprzęsłowe, prosto zamknięte prezbiterium, za którym wznosi się wieża na planie kwadratu, z hełmem o dwóch prześwitach. Wieża i dwie zakrystie od wsch. są częściowo wtopione w zachowane skrzydło klasztoru. Kościół nakryty jest dachami dwuspadowymi. Ściany zewnętrzne są oszkarpowane. Fasada i transept posiada ozdobne szczyty. Wejście do kościoła w ścianie pd. zdobi rozglifowany, uskokowy portal arkadowy. Szczyt fasady jest oddzielony od dolnej kondygnacji gzymsem, ujęty zdwojonymi pilastrami, zwieńczony belkowaniem i przerwany tympanonem. W szczycie znajduje się półkoliście zamknięte okno. Elewacje wschodnia i zachodnia są analogiczne, ośmioosiowe z wysuniętymi ramionami transeptu. Osie wyznaczone są prze okna (w piątej osi drzwi), pomiędzy którymi wznoszą się, do wysokości drugiej kondygnacji, skarpy. Szczyty transeptu oddzielone są od kondygnacji gzymsem, ujęte są pilastrami i zwieńczone są tympanonami. W szczytach znajdują się okna w opaskach.

Nawa i prezbiterium sklepione są kolebkowo z lunetami, w ramionach transeptu znajdujemy sklepienie kolebkowo- krzyżowe. Ściany kościoła podzielone są wydatnymi zdwojonymi pilastrami. Chór muzyczny w pierwszym przęśle nawy od pd., wsparty jest na opilastrowanej ścianie ze ślepymi arkadami po bokach. Arkada środkowa otwarta jest do sklepionej kolebkowo kruchty pod chórem.

Wnętrza kościoła w prezbiterium zdobi barwna polichromia z lat 50-tych XX w. Wyposażenie kościoła stanowią m.in. barokowe ołtarze główny i boczne, ambona i konfesjonały. W świątyni znajdują się między innymi obraz z głównego ołtarza przedstawiający Adorację Imienia Jezus przez króla Jana Kazimierza pochodzący z ok. 1662 roku i nagrobek Wojciecha Opalińskiego w formie rokokowego ołtarzyka (l. 1708-75).

Murowany i otynkowany budynek klasztoru przyległego od północy do kościoła został wzniesiony pierwotnie na planie czworoboku z krużgankami i dziedzińcem. Obecnie zachowane jest jedynie skrzydło południowe na planie prostokąta, przylegające do prezbiterium i wieży oraz łączące się od wschodu z zakrystiami. Nakryty jest dwuspadowym dachem pokrytym dachówką. Niektóre pomieszczenia parteru są sklepione krzyżowo, na osi budynku zachowała się część dawnego krużganku sklepionego kolebkowo-krzyżowo. Z zewnątrz budynek jest oszkarpowany. Widoczne we wschodniej część budynku opilastrowania w narożach są pozostałościami rozebranych skrzydeł bocznych klasztoru.

Po stronie zach. znajduje się wolnostojący, piętrowy budynek poklasztorny z XVIII w. Ustawiony jest szczytowo w kierunku ulicy; jest to zapewne pozostałości oficyn klasztornych. Budynek jest murowany i otynkowany, a jego szczyty ujęto spływami wolutowymi.

Kościół dostępny dla zwiedzających z zewnątrz. Msze Św. w niedziele o godz. 7.30 i 9.00, w dni powszednie o 18.00, w święta w dni pracy o godz. 8.00 i 16.00.

oprac. Radomiła Banach, OT NID w Poznaniu, 6-12-2015 r.