Zbudowana w latach 1878-1882 przez Teodora Grünberga, usytuowana w centrum miasta zachowała czytelną formę, wyróżniający detal architektoniczny. Architektura budynku utrzymana w typie Rundbogenstil, prezentują wartości historyczne oraz stanowi istotny element krajobrazu przemysłowego Grodziska Wielkopolskiego.

Historia

Technologia wyrobu piwa rozwijała się w Grodzisku Wlkp. od ponad 700 lat i sięga XIV wieku. Rozwój produkcji i powstanie pierwszych browarów związane jest ze sprowadzeniem do Grodziska Wlkp. przez zarządcę dóbr Ostrorogów Andrzeja Wolana piwowarów z Czech i Moraw. Legenda przypisuje Benedyktowi Bernardowi z Wąbrzeźna „uruchomienie” źródła o niezwykłych walorach smakowych. Inne podanie mówi o sprowadzeniu piwowarów z Lwówka Śląskiego. Pierwsza historyczna wzmianka o piwie grodziskim pochodzi z 1601 r. Jest to statut nadany cechowi piwowarów przez wojewodę poznańskiego Jana Ostroroga. Zawiera on dokładne wiadomości o produkcji piwa. Wyrabiano piwo jasne i ciemne. Do produkcji jednego i drugiego używano czystego słodu pszennego. Tradycyjne piwo grodziskie jest piwem tzw. fermentacji górnej, produkowanym na słodzie pszennym, specjalnie dymionym dymem dębowym lub bukowym. Fermentacja przebiegająca w otwartych beczkach w temperaturze 16-22 stopni Celsjusza, jest bardzo krótka (3-4 dni), piwo belurowane było karukiem (pęcherze pławne ryb jesiotrowatych), a następnie rozlewane do butelek z drożdżami i w tej postaci dojrzewało w leżakowni przez jeden miesiąc. Piwo zyskało wówczas rangę napoju wytwornego i drogiego, eksportowano go poza granice miasta. W 1686 r. produkcją trudniło się siedem rodzin w mieście. Doskonalenie wytwarzania słodu i warzenia piwa spowodowało wydzielenie się oddzielnego cechu słodowników. W XVIII wieku piwo grodziskie znane i doceniane było w Poznaniu. Eksportowano je na Śląsk i do Brandenburgii, stało się konkurencyjne dla piw zagranicznych. Produkcja piwa stała wówczas na bardzo wysokim poziomie. Wiek XIX przynosi reformy dotyczące cechów i przemysłu, monopol cechowy ustąpić musiał kapitalistycznej zasadzie wolnej konkurencji. W Grodzisku Wlkp. po upadku cechu piwowarów zaczęły powstawać duże browary przemysłowe. Obiekty te stawiano w miejscach poprzednich browarów. W 1837 roku dwaj producenci piwa Karl Banisch i Wilhelm Klose wyodrębniają się z organizacji cechowej i zakładają własny browar. W 1843 roku istniały w mieście dwa duże prywatne dobrze prosperujące browary. Na przełomie lat 70 i 80-tych XIX wieku powstał browar usytuowany w centrum miasta założony przez Teodora Grünberga. Początkowo rozbudował browar w oparciu o istniejące obiekty, na tyłach posesji przy Rynku nr 23 (ob. nr 16). W 1880 roku buduje dom mieszkalno-biurowy od strony Rynku, a w latach 1878-1882 budynek słodowni przy ulicy Przykop, następnie niedaleko za słodownią wznosi duży browar przemysłowy ze słodownią, kotłownią, magazynem i biurem przy ul. Poznańskiej. W latach 1935 - 1939 słodownia na ul. Przykop należała do jednych z 5 słodowni działających w Grodzisku Wlkp. Produkowała, do kwietnia 2000 roku, słód pszenny, który był odpowiednio suszony, w dymie wytwarzanym z drewna liściastego, dębowego lub bukowego. Prawdopodobnie przez 123 lata, jako jedyna produkowała ten specjalny słód, stosowany do tradycyjnego piwa, który nadawał piwu specyficzny charakterystyczny aromat i niepowtarzalny smak znany wyłącznie w piwie grodziskim. Obecny właściciel doceniając wartości historyczno-techniczne obiektu planuje urządzenie w pomieszczeniach słodowni ekspozycji dotyczącej tradycji produkcji piwa w Grodzisku Wlkp.

Opis

Słodownia usytuowana jest centrum miasta w pobliżu rynku przy ulicy Przykop. Stanowi element większego browaru zajmującego rejon ulicy Poznańskiej i Przykop. Budynek słodowni zachował plan, bryłę, konstrukcję i materiał z czasów budowy. Architektura budynku utrzymana jest w typie Rundbogenstil, z charakterystycznymi elewacjami z czerwonej cegły. Bryła obiektu jest dwuczęściowa, składa się z trzykondygnacyjnej słodowni i wyższej suszarni zwieńczonej kominem. Budynek jest wolnostojący, całkowicie podpiwniczony, wzniesiony na planie w kształcie litery „L”. Budowla jest murowana z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapienno-cementowej. Elewacje ceglane traktowane są z niezwykłą starannością i wyczuciem, a rozłożone na niej detale świadczą o wysokim poziomie rzemiosła budowlanego z poł. XIX w. Odznacza się ona dużą różnorodnością ceglanych detali, począwszy od gzymsów, cokołu, małych i większych nadproży w kształcie łuku, lizen, podokienników i węgarków. Oś środkową elewacji frontowej zaakcentowana została dwoma lizenami wysuniętymi poza gzyms i dach budynku. Lizeny te świetnie kształtują architekturę elewacji frontowej, nie będąc elementami wyłącznie dekoracyjnymi, lecz także przewodami wentylacyjnymi wyprowadzonymi z pomieszczeń tzw. klepisk. Kształt otworów okiennych i ich rozmieszczenie również podyktowany został potrzebami technologicznymi związanymi z produkcją. Wnętrze słodowni zachowało pierwotny podział pomieszczeń na klepiska z magazynami, dwu-siatkową suszarnie i klatkę schodową z windą. W piwnicy znajduje się sklepienie stalowo-ceramiczne łukowe z podciągiem stalowym dwuteowym, wspartym na trzech żeliwnych słupach z ozdobną głowicą.

W słodowni zachowało się wyposażenie: tryjer bębnowy, zamocowany na drugiej kondygnacji do stropu w korytarzu między suszarnią a magazynem (w którym oddzielano z nasion przeznaczonych do produkcji ziarno uszkodzone i nasiona innych roślin), dwie kadzie zalewowe o pojemności 2,5 ton zamontowanych w stropie pomiędzy I kondygnacją i parterem (w których następowało moczenie), nad kadziami sterowniki zaworów i wyłączniki pomp, przenośniki kubełkowe między klepiskiem a suszarnią, suszarnia dwu-siatkowa (w której w piwnicy jest piec firmy Linz z Rawicza i kocioł typu Topffa oraz 4 piece tzw. dymki), na dwóch poziomach siatki z urządzeniami do przewracania słodu, odkiełkownica na drugiej kondygnacji między suszarnią a magazynem słodu, pod nią na pierwszej kondygnacji ustawiony jest aspirator rękawowo-tkaninowy i waga.

Zabytek dostępny z zewnątrz.

oprac. Radomiła Banach, OT NID w Poznaniu, 30-11-2015 r.