Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Andrzeja - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Andrzeja


kościół 1585 r. Graboszyce

Adres
Graboszyce, św. Andrzeja 6A

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. oświęcimski, gm. Zator - obszar wiejski

Bryłę świątyni wyróżnia wśród innych małopolskich kościołów drewnianych rzadko spotykany prostokątny plan prezbiterium, wariant wieży z nadbudowaną nad izbicą dodatkową, węższą kondygnacją dzwonową, piętrowa zakrystia, która nie wyodrębnia się wizualnie w bryle kościoła oraz cenne wyposażenie z XVII–XVIII w.

Świątynia jest jednym z najciekawszych i najbardziej malowniczych zabytków sakralnego budownictwa drewnianego na pograniczu śląsko-małopolskim.

Historia

Pierwsza znana wzmianka o Graboszycach pochodzi z 1253 r. Wieś była wtedy własnością klasztoru Benedyktynek z podkrakowskich Staniątek. Od końca XIII w. do 1945 r. miejscowość stanowiła własność prywatną. Tutejszą parafię erygowano prawdopodobnie w 1325 r. Istniejący kościół wzniesiony został zapewne w 1585 r. na miejscu poprzedniego, spalonego. Jego fundatorem był  właściciel wsi i sekretarz króla Stefana Batorego, Dionizy Brandys. Być może właśnie w tym czasie królowa Anna Jagiellonka podarowała swojej damie dworu Małgorzacie, żonie Dionizego Brandysa tryptyk, którego dwa boczne skrzydła znajdują się dzisiaj w ołtarzu głównym. Wieża świątyni została dobudowana po 1617 r., a podwyższono ją w XVIII stuleciu. Według relacji z wizytacji biskupich w XVIII w. kościół znajdował się w bardzo złym stanie technicznym. W trakcie generalnego remontu w XIX w. usunięto otaczające zabytek  podcienia. Kościół był gruntownie odnawiany w 1974 r. W trakcie prac konserwatorskich według zachowanych reliktów odtworzono m.in. polichromię barokowej nadbudowy wieży oraz hełmów wieżowego i wieżyczki na sygnaturkę. Niestety dekoracje te usunięto w czasie renowacji świątyni w 1990 r. W latach 2003-2009 konserwowano ołtarze. Dach kościoła zabezpieczony jest nowoczesnym systemem przeciwpożarowym FOG.

Zdjęcie 360°
360°
360°
360°
360°
360°
360°
360°
360°
360°

Opis

Kościół położony jest w środkowej części wsi, na  wyniesieniu terenu. Na dawnym cmentarzu przykościelnym zachowały się nagrobki właścicieli Graboszyc, Aleksandra i Emanuela Chrząszczów zmarłych w 2. poł. XIX w. Świątynia drewniana, zbudowana w konstrukcji zrębowej, oszalowana i pokryta gontami, posadowiona na kamiennym fundamencie, orientowana, jednonawowa, z kwadratowym prezbiterium, węższym i niższym od nawy oraz piętrową zakrystią od północy. Dachy nad prezbiterium i nawą dwupołaciowe. W kalenicy dachu nad nawą znajduje się wieżyczka na sygnaturkę barokowego kształtu, zwieńczona cebulastym hełmem z latarnią. Do nawy od zachodu dostawiona  jest czworoboczna wieża konstrukcji słupowo-ramowej o pochyłych ścianach z nadwieszoną izbicą i nadbudowanym nad nią węższym pięterkiem dzwonowym zwieńczonym analogicznym hełmem jak sygnaturka. Pod wieżą znajduje się większa kruchta z głównym wejściem do kościoła, a przy nawie od południa mniejsza. Prezbiterium od nawy oddziela zamknięta półkoliście arkada. Na belce tęczowej ustawiony jest drewniany krucyfiks barokowy z XVII w. Chór muzyczny z parapetem wysuniętym w części środkowej wsparty jest na dwóch słupach. Wnętrze kościoła nakrywają stropy. Wyposażenie jest przeważnie barokowe z XVII i XVIII wieku. We wczesnobarokowym ołtarzu głównym znajdują się gotycko-renesansowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii z XVII w. (?) malowany na desce  i barokowe wizerunki świętych Andrzeja, Piotra i Pawła oraz skrzydła ołtarzyka szafiastego z późnogotyckimi obrazami Ecce Homo i Matki Boskiej Bolesnej, z 1. połowy XVI w. Późnobarokowe ołtarze boczne z obrazami św. Trójcy i Matki Boskiej Różańcowej ze świętymi dominikańskimi i ambona pochodzą z 1. połowy XVIII w. Kamienna chrzcielnica datowana jest na XVI w. (?).

Obiekt dostępny. Wnętrze zawsze można zobaczyć w czasie nabożeństw. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 12.08.2022 r.

Modele 3D

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.182352, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.393534