W otoczeniu dworu pozostałości parku geometrycznego

Historia

Od XIII wieku Goszcza była własnością kapituły krakowskiej. W XV wieku istnieje tu dwór kapitularny. Do roku 1845 wieś występuje jako praestimonium Mateusza Dubieckiego (1760-1845), kanonika i kanclerza kapituły krakowskiej, poety łacińskiego i kaznodziei, właściciela Batowic. Prawdopodobnie w tym czasie powstaje w Goszczy późnoklasycystyczny dwór. Podczas powstania styczniowego we dworze w Goszczy, dzierżawionej wówczas przez Szczepanowskiego, mieścił się sztab późniejszego dyktatora powstania Mariana Langiewicza. Langiewicz kwaterował w Goszczy od 6 marca 1863 roku. Tu, w oparciu o bliskie sąsiedztwo Krakowa, uzupełniano skład i wyposażenie powstańczego wojska. Trwały też intensywne rozmowy polityczne. 10 marca 1863 roku na punkcie granicznym, na Baranie, gen. Marian Langiewicz uroczyście odebrał akty związane z przyznaną mu dyktaturą oraz złożył przysięgę. W 1874 roku, po kasacji dóbr kościelnych majątek w Goszczy został sprzedany przez rząd austriacki jego dotychczasowemu dzierżawcy, Szczepanowskiemu, od którego pod koniec XIX wieku odkupuje go Józef Wieniawa Zubrzycki, właściciel pobliskiego Wilkowa. W majątku w Goszczy gospodaruje jego syn, Zygmunt Zubrzycki (z żoną, Emilią z Chrzanowskich), który na początku XX wieku rozbudowuje dwór-prawdopodobnie wtedy dobudowano piętrowe skrzydło. Wraz z sąsiadami: Bogusławem Kleszczyńskim, Stefanem Kozłowskim i innymi, był organizatorem Towarzystwa Rolniczego w Kielcach, wystawy rolniczej w Miechowie,a także sklepu spółdzielczego w Słomnikach, który zapoczątkował podjęcie upraw nasiennych i handlu ziarnem przez miejscowych rolników. Po śmierci Zygmunta w 1906 roku, majątek przejął jego syn, Henryk, który prowadził tu jedna z najlepszych hodowli krów rasy holenderskiej. Założył również w Goszczy Ochotniczą Straż Pożarną oraz wybudował remizę na dworskim gruncie. Ze względu na stan zdrowia w 1929 roku przekazał prowadzenie gospodarstwa na zasadzie plenipotencji  mężowi swojej siostry Marii, Adamowi Stolzmanowi, kapitanowi wojsk polskich, który okazał się godnym kontynuatorem zapoczątkowanej przez Zubrzyckich hodowli. Podczas drugiej wojny światowej dwór w Goszczy był miejscem schronienia  dla uciekinierów, osób pochodzenia żydowskiego. W latach 1941-1944 zorganizowane było również tajne nauczanie na poziomie gimnazjum. W marcu 1945 roku nakazano rodzinie opuścić majątek w Goszczy. Majątek przeszedł na własność skarbu państwa. Wszystkie zabudowania gospodarcze otaczające dwór zostały rozebrane. Sam budynek dworu przeznaczono na siedzibę szkoły, która funkcjonowała w nim do lat 80. XX wieku. Po opuszczeniu przez szkołę, mocno zdewastowany dwór został sprzedany osobie prywatnej, która wkrótce odsprzedała go kolejnemu nabywcy.

Opis

Dwór znajduje się w centrum wsi, w pobliżu kościoła na północ od lokalnej drogi pomiędzy wsiami Firlejów i Marszowice. Główny korpus dworu na planie prostokąta położonego mniej więcej na osi wsch.-zachód. Od południa portyk wsparty na czterech kolumnach. Korpus główny od pn. i pd. Ośmioosiowy. W osi portyku (el. pd.) wejście główne. W osiach bocznych po obu stronach portyku po trzy otwory okienne w poziomie parteru i po jednym niskim okienku w poziomie poddasza. Symetria tej części elewacji zaburzona oknem pod portykiem na wschód od wejścia głównego. Do głównego parterowego korpusu z niskim poddaszem od zachodu dostawiona niewielka parterowa jednoosiowa dobudówka. Od wschodu do korpusu głównego dostawiona dwuosiowa, dwupiętrowa oficyna z obu stron wystająca nieco ponad metr przed lico korpusu głównego. Oficyna nakryta dachem dwuspadowym z ścianami szczytowymi w osiach pn.-pd. Od pd. W ścianie szczytowej okrągłe okienko. Do oficyny od  zachodu dostawiona parterowa dobudówka kryta dachem pulpitowym w której dodatkowe wejście do budynku podkreślone 2-spadowym daszkiem. W latach 80-tych dobudówka posiadała 2 kondygnacje i wejście od południa, dostępne po kilku stopniach. Od zachodu, dokładnie w osi, prostopadle do niej dostawiona była 2-biegowa klatka schodowa. Poziom 0 budynku nieco podniesiony względem terenu przez co wszystkie wejścia do budynku poprzedzone kilkoma stopniami. Od strony pn. –ogrodowej taras otoczony tralkami. Taras współczesny nie widoczny na rzucie i fotografiach z lat 80-tych. Okna głównego korpusu 6-cio kwaterowe, oficyny wyższe z dodatkowym naświetlem u góry (8-mio kwaterowe) podkreślone  ozdobnymi obramieniami i gzymsami. Elewacje i stolarka okienna białe. Ozdobne obramienia w kolorze kremowym. Poniżej poziomu „O” budynek opasany kamienną (prawdopodobnie) podmurówką  w kolorze brązowym. Budynek podpiwniczony (2 pomieszczenia piwniczne)

Całość założenia ogrodzona niedostępna (własność prywatna). Widoczna od zewnątrz. Ogrodzenie ażurowe.

Oprac. Grzegorz Młynarczyk, OT NID w Krakowie 05.2020 r.