kaplica pw. Matki Boskiej Różańcowej - Zabytek.pl
Adres
Górka Stogniowska
Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. proszowicki, gm. Proszowice - obszar wiejski
Wtopiona w zieleń parku, stanowi malowniczy element przemijającego rodzimego krajobrazu. W ciągu wieków była to kaplica prywatna, należąca do właścicieli majątku: dopiero po 1945, wraz z wydzieloną częścią parku, przekazana została proszowickiej parafii jako kościółek pomocniczy.
Historia
Górka stanowiła od XVI w. własność krakowskich dominikanów, jako prebenda kolegiaty św. Idziego. Dominikanom miał ją podarować Feliks Czerski. Tradycja podaje rok fundacji kaplicy: 1583, jednakże wizytacja z 1595 jej istnienia nie potwierdza. W XVII w. kaplica wzmiankowana kilkakrotnie, jako prywatna, należąca do dominikanów, bez prawa nabożeństw publicznych. Kiedy powstała zachowana budowla nie wiadomo, wiek XVII nie jest wykluczony. W XIX w. posiadłość znajdowała się już w rękach prywatnych. Większy remont miał miejsce w 1855. Po 1945 posiadłości majątku należały do Sklenarskich, a kaplicę udostępniano mieszkańcom wsi. Remontowana staraniem miejscowego komitetu społecznego w 1958. W następnych latach kaplica służyła jako sala katechetyczna, odprawiano w niej nabożeństwa okolicznościowe. W latach 90. ponownie prace remontowe, pod ścisłym nadzorem konserwatorskim.
Opis
Kaplica stoi na terenie dworskiego parku, na pagórku; obszar ten tradycyjnie wydzielony żywopłotem i udostępniana wiernym. Budowla niewielka, wzniesiona na rzucie kwadratu, oszalowana. Nakrywa ją wysoki dach namiotowy, pobity gontem, przechodzący w czworoboczną latarnię zwieńczona analogicznie. Rozwiązanie konstrukcyjne nakrycia jest interesujące: strop i więźba wsparte są na skrzyżowanych podciągach, a ich punkty oparcia i ściany umacniają lisice. Od frontu występuje wydatny otwarty przedsionek, nakryty daszkiem siodłowym, szczycik zdobi ozdobnie wycięta deska i hierogramem IHS, ponad którym zamocowana była kuta latarenka, mieszcząca niegdyś świecę. Z detalu odnotować warto szerokie drzwi ujęte węgarami, w nich stary zamek; od wnętrza wejście zdobi barokowa dekoracja snycerska, niewykluczone, iż wtórnie wykorzystana z jakiegoś ołtarza. Wewnątrz trzy miniaturowe ołtarze. Środkowy, w obramieniu manierystycznym, mieści obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, bardzo prymitywny, z tłem zakrytym suknem. Ołtarzyki boczne z obrazami świętych dominikańskich mają charakter prowincjonalnego baroku. Z ciekawszych zabytków znajdowały się tu do niedawna dwa obrazy malowane na desce, być może jeszcze w XVII w., przedstawiające świętych Idziego i Dominika - dobitnie świadczące o historycznej przynależności kaplicy. Istniały tu też dwa ładne rzeźbione lichtarze w kształcie aniołów z rogami obfitości, zapewne XVIII w. Niestety - w 1991 - obrazy i lichtarze zostały skradzione.
Obiekt dostępny przy okazji nabożeństw (kilka razy w roku); klucz można dostać w domu nr 66.
Oprac. Roman Marcinek, OT NID w Krakowie, 20.03.2015 r.
Rodzaj: kaplica
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
drewniane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.196520, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.392491