Historia

Parafia w Goniądzu wzmiankowana jest już ok. 1430 roku. W 1520 r. Mikołaj Radziwiłł ufundował przy szpitalu-przytułku kościół szpitalny pw. Świętego Ducha. Kolejny, drewniany kościół został wzniesiony staraniem ks. Antoniego Betańskiego w latach 1775-1779. Zniszczony w 1915 r., odbudowany, spłonął w 1921 r. wraz z archiwum parafialnym. W bocznym ołtarzu znajdował się słynący łaskami obraz św. Antoniego Padewskiego. Nowy proboszcz ks. Adam Abramowicz zaprosił do współpracy arch. Oskara Sosnowskiego (później staraniem tych dwóch wybitnych ludzi powstał modernistyczny kościół pw. św. Rocha w Białymstoku). Sosnowski zrezygnował z niemodnej już wówczas stylistyki neogotyckiej na rzecz neobarokowej (zaakceptowany był wówczas projekt Józefa Piusa Dziekońskiego właśnie nawiązujący do form gotyckich). Świątynię wzniesiono w latach 1922-1924 w nowym miejscu. Kościół został zniszczony przez Niemców w sierpniu 1944 r., odbudowany ostatecznie w latach 70. XX wieku.

Opis

Kościół usytuowany jest w centrum miasta. ok. 100 m na pd. od rynku. Na niewielkim wzniesieniu, ogrodzony kamiennym murem, cmentarz przykościelny zadrzewiony. Neobarokowy. Dynamiczna, nowoczesna na ówczesne czasy bryła (odsunięcie wież od wklęsłej fasady, stromy łamany dach) zainspirowana była barokiem. Orientowany. Bazylikowy, dwuwieżowy, trójnawowy na planie dwóch przenikających się elips korpusu nawowego i transeptu. Murowany z cegły, tynkowany. Sklepienie w nawie głównej i prezbiterium kolebkowe z lunetami w gurtach. Elewacje gładkie, z podziałami ramowymi, ujęte od dołu kamiennym cokołem, zwieńczone profilowanym gzymsem koronującym. Fasada trójosiowa. We wnętrzu neobarokowy ołtarz główny z krucyfiksem z poł. XVIII w. zasłaniany XX-wiecznym wizerunkiem obrazem z wizerunkiem św. Agnieszki.

Dostępność obiektu: zabytek dostępny.

Oprac. Iwona Górska, OT NID w Białymstoku, 12.11.2014 r.