XIX w. Powstał w latach 1838 – 1842 wg projektu Schildnera zachował swoją pierwotną formę oraz wystrój architektoniczny. Na uwagę zasługują drzwi wejściowe z motywami tond z płaskorzeźbami aniołów autorstwa architekta Karla. F. Schinkela. Kościół jest świadectwem wielokulturowego dziedzictwa Gniezna i Wielkopolski.

Historia

Po drugim rozbiorze Polski w 1793 r. Gniezno znalazło się na terenie nowo utworzonej prowincji pruskiej, tzw. Prus Południowych, które swoim zasięgiem objęło prawie całą Wielkopolskę. Wraz z napływem do miasta ludności niemieckiego wyznania ewangelickiego, głównie urzędników i wojskowych utworzona została gmina ewangelicka. W 1838 r. gmina otrzymała od Fryderyka Wilhelma IV fundusze na budowę nowego kościoła. Kościół wzniesiony został na miejscu poprzedniego, powstałego w latach 1804-06 r. znanego jedynie z rysunków, który ze względu na zły stan techniczny w 1820 roku rozebrano. Zbudowany w latach 1838 – 1842 wg projektu niemieckiego architekta W. Schildnera został na przełomie 1896 r. i 1897 r. znacznie rozbudowany. Do głównej nawy dobudowane zostały dwie boczne nawy, dzięki czemu w budynku uzyskano ok. 823 miejsc siedzących. Obok kościoła znajduje się budynek zarządu gminy, z dobudowaną w 1919 r. salą gimnastyczną, w którym obecnie znajduje się Szkoła Podstawowa nr 5. 

Opis

Miasto Gniezno, siedziba powiatu, usytuowane we wschodniej części województwa wielkopolskiego, na terenie makroregionu zwanego Pojezierzem Gnieźnieńskim. Kościół usytuowany jest w centrum miasta, przy skrzyżowaniu ulic Bolesława Chrobrego i Macieja Łubieńskiego. Przy kościele znajduje się krzyż i pomnik św. Wojciecha (997-1997), patrona Polski i Gniezna. Pomnik zaprojektowany został przez Jerzego Sobocińskiego. Wzniesiony w 1997 roku, z funduszy zebranych w całej Polsce w rocznicę 1000-lecie śmierci św. Wojciecha. Odsłonięty w czerwcu 1997 r. poświęcony został przez Ojca św. Jana Pawła II, podczas VI Pielgrzymki do Polski. 

Kościół trójnawowy wzniesiony został na planie prostokąta, z wyodrębnionym węższym zamkniętym półkoliście prezbiterium, z przylegającymi niższymi: zakrystią i kruchtami oraz wysuniętą wieżą, na osi elewacji południowo zachodniej. Nawa, prezbiterium, zakrystia i kruchty nakryte są oddzielnymi dachami dwuspadowymi i wielopołaciowymi. Nad całością dominuje masywna, zbudowana na rzucie kwadratu wieża, zwieńczona attyką i charakterystycznym stożkowym, ceglanym hełmem. Wszystkie połacie dachu pokryte zostały blachą.

Budowla jest murowana z cegły, nieotynkowana, z cokołem licowanym płytami kamiennymi. W elewacji frontowej, wejście główne do kościoła w formie półkolistego portalu, ozdobione jest rzeźbionymi płycinowymi drzwiami, wypełnionymi płaskorzeźbami, przedstawiającymi anioły podtrzymujące płyty z inskrypcjami. Ceglane elewacje urozmaicają gzymsy i półkoliste nadproża. W elewacjach bocznych rytmicznie rozmieszczone okna, umieszczone są na dwóch poziomach. Wyżej znajdują się okna wysokie, zamknięte półkoliście, niżej mniejsze okna podwójne.

Nawa główna świątyni z nawami bocznymi połączona jest wysokimi półkolistymi arkadami. Całość z zakrystią i bocznymi kruchtami przykrywają płaskie drewniane stropy. Wewnątrz zachowały się oryginalne empory, ozdobione płycinową balustradą wypełnioną motywami rozetowymi. Z pierwotnego wyposażenia świątyni znajdujemy: dwa krucyfiksy, chrzcielnicę, witraże w oknach nawy i prezbiterium, ławki oraz stolarkę drzwiową.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz. 

Oprac. Radomiła Banach, OT NID w Poznaniu, 12-01-2018 r.